Na ovoj stranici SKGO objavljuje odgovore Stručne službe SKGO na pitanja koja iz lokalnih uprava dobija u vezi sa funkcionisanjem lokalne samouprave u različitim oblastima i sa primenom nadležnosti i poslova gradova i opština.
Odgovori su dati polazeći od prethodnih iskustava, uvida i gledišta Stručne službe SKGO o primeni nadležnosti lokalne samouprave, od potvrđene dobre prakse u gradovima i opštinama, kao i od iskustava saradnje SKGO sa partnerima iz republičkih institucija i različitih organizacija koje sarađuju sa lokalnim vlastima u Srbiji. Odgovori Stručne službe SKGO ne predstavljaju zvanično tumačenje primene propisa koji uređuju rad lokalnih vlasti, nego njeno mišljenje u vezi sa konkretnim pitanjem koje je postavljeno.
Baza pitanja i odgovora može se pretraživati preko pojma koje se pojavljuje u određenom pitanju ili odgovoru i preko tematskih oblasti, odnosno podtema, koje čine delove nadležnosti lokalne samouprave u Republici Srbiji.
Sve predloge i komentare u vezi sa ovim servisom možete poslati na e-mejl pitaj@skgo.org
Postavite pitanjeDa li gradska opština može da obavlja komunalnu delatnost, prema Zakonu o komunalnim delatnostioma?
Članom 4. stav 6. Zakona o komunalnim delatnostima propisano je da jedinica lokalne samouprave može svojom odlukom, u skladu sa statutom, predvideti da gradska opština, mesna zajednica ili drugi oblik mesne samouprave obavlja određene poslove u vezi sa obezbeđivanjem uslova za obavljanje komunalnih delatnosti.
Članom 5. istog zakona predviđeno je ko sve može da bude vršilac obavljanja komunalnih delatnosti, te je u tom smislu, propisano da komunalnu delatnost mogu obavljati javno preduzeće, privredno društvo, preduzetnik ili drugi privredni subjekt.
Na osnovu gore pomenutih odredbi Zakona o komunalnim delatnostima, gradska opština ne može da obavlja komunalnu delatnost.
Kojim propisima su regulisane plate u javnim komunalnim preduzećima? Da li postoje limiti u pogledu koeficijenata i cene rada, kojim propisom su propisani ovi parametri? Koliko je minimalni neto iznos toplog obroka? Da li se isplata regresa može vršiti mesečno ili jednom u toku godine? Ukoliko se isplaćuje mesečno kako onda uraditi obračun ako unapred nije poznato kada će zaposleni koristiti odmor i koliko dana? Da li na kraju godine korigovati ukoliko nije iskorišćen odmor u celosti u tekućoj godini?
Zaposleni u javnim komunalnim preduzećima, za razliku od državnih službenika i nameštenika, ostvaruju pravo na zarade, a u skladu i na osnovu Zakona o radu i kolektivnih ugovora donetim na osnovu ovog sistemskog propisa.
Na nivou Republike Srbije, na snazi je Poseban kolektivni ugovor koji su, obzirom da se ovaj opšti akt neposredno primenjuje, u obavezi da primenjuju sva javna komunalna preduzeća.
Principi kolektivnog ugovaranja definisani Zakonom o radu su postavljeni tako da se u nižem opštom aktu zaposlenima mogu da ti samo ista ili veća prava u odnosu na viši opšti akt, tako da tako posmatrano, ne postoje zakonska ograničenja ni u pogledu visine koeficijenata ni u pogledu visine cene rada za najjednostavniji rad. Kod koeficijenata jedino ograničenje koje proističe iz pomenutog Posebnog kolektivnog ugovora je da raspon između najnižeg i najvišeg koeficijenta ne može biti manji od 1 : 3.
Da li će zaposleni u JKP imati veća prava od prava garantovanih Zakonom o radu i Posebnim kolektivnim ugovorom za JKP, reguliše se kolektivnim ugovorom ili pravilnikom o radu konkretnog preduzeća, uz napomenu da po Zakonu o radu ova opšta akta mogu biti doneta jedino uz saglasnost nadležnog organa opštine ili grada u svojstvu osnivača.
Osnivač JKP ima odlučujuću reč o politici zarada ne samo kroz opšta akta na koja daje saglasnost po Zakonu o radu, već i kroz obavezne godišnje programe poslovanja u kojima JKP planiraju masu i elemente zarada i naknade zarada, a koji se donose u smislu Zakona o javnim preduzećima uz takođe obaveznu saglasnost nadležnog organa osnivača.
Najmanji iznos naknade za ishranu u toku rada (topli obrok) koji je poslodavac u obavezi da obračuna isplati zaposlenom u JKP za efektivno vreme rada je 250 RDS dnevno (bruto 1), a najmanji iznos regresa je 75% od prosečne zarade u Republici Srbiji iz prethodne godine, plus fiksnih 33.000 RSD po zaposlenom godišnje.
Pravo na naknadu regresa za godišnji odmor imaju svi zaposleni koji u toj godini u skladu sa opštim aktima ostvaruju pravo na godišnji odmor. Ova naknada se može isplaćivati jednokratno ili višekratno, a najčešća praksa je da se ona isplaćuje mesečno zajedno sa zaradom. Na obračun regresa je bez uticaja to kada će, u koliko delova i koliko dana zaposleni koristiti godišnji odmor, već pravo na naknadu imaju SVI zaposleni koji u toku te godine stiču pravo na godišnji odmor. To je nešto što se zna unapred, tako da nema potrebe na kraju godine vrše bilo kakve korekcije.
Na koji način se može urediti sistem naplate kazni za parkiranje na javnoj površini, s obzirom da nema formirane komunalne policije?
Zakonom o komunalnim delatnostima utvrđene su komunalne delatnosti i to su:
Tako se pod upravlјanjem javnim parkiralištima podrazumeva usluga održavanja javnih parkirališta i prostora za parkiranje na obeleženim mestima (zatvoreni i otvoreni prostori), organizacija i vršenje kontrole i naplate parkiranja, usluga uklanjanja nepropisno parkiranih, odbačenih ili ostavlјenih vozila, premeštanje parkiranih vozila pod uslovima propisanim ovim i drugim posebnim zakonom, postavljanje uređaja kojima se po nalogu nadležnog organa sprečava odvoženje vozila, kao i uklanjanje, premeštanje vozila i postavlјanje uređaja kojima se sprečava odvoženje vozila u slučajevima predviđenim posebnom odlukom skupštine jedinice lokalne samouprave kojom se uređuje način obavlјanja komunalne delatnosti upravlјanja javnim parkiralištima, kao i vršenje naplate ovih usluga.
Naime, jedinice lokalne samouprave, na osnovu zakonskog ovlašćenja, svojim odlukama propisuju način obavlјanja komunalnih delatnosti, kao i opšta i posebna prava i obaveze vršilaca komunalne delatnosti i korisnika usluga na svojoj teritoriji, uklјučujući i način plaćanja cene komunalne usluge.
Takođe, odredbama Zakona o komunalnim delatnostima propisane su dve vrste inspekcijskog nadzora. Prva, predstavlјa nadzor nad izvršavanjem odredaba tog zakona i republičkih propisa donetih na osnovu tog zakona, koji vrši ministarstvo nadležno za komunalne delatnosti, preko republičkih komunalnih inspektora, u okviru delokruga utvrđenog zakonom, a druga, predstavlјa inspekcijski nadzor nad sprovođenjem odredaba tog zakona i republičkih propisa donetih na osnovu tog zakona, kao i propisa, odnosno odluka jedinice lokalne samouprave donetih na osnovu tog zakona, koji vrši jedinica lokalne samouprave, preko opštinskih, odnosno gradskih komunalnih inspektora.
Iz izloženog nesporno proizilazi da jedinica lokalne samouprave može urediti svojom odlukom upravljanje javnim parkiralištima i u istoj u kaznenim odredbama urediti pitanje sistema naplate kazni za parkiranje na javnoj površini i oderditi da inspekcijski nadzor nad izvršavanjem odredbi te odluke vrši komunalna inspekcija.
Ko je nadležan za kontrolu postavljenih klima uređaja?
Imajući u vidu važeće propise u ovoj oblasti, za postavljanje klima uređaja potrebno je pribaviti rešenje u skladu sa članom 145. Zakona o planiranju i izgradnji, jer se postavljanjem ovih uređaja uvećava investiciona vrednost objekta.
Naime, Pravilnik o posebnoj vrsti objekata i posebnoj vrsti radova za koje nije potrebno pribavljati akt nadležnog organa, kao i vrsti objekata koji se grade, odnosno vrsti radova koji se izvode, na osnovu rešenja o odobrenju za izvođenje radova, kao i obimu i sadržaju i kontroli tehničke dokumentacije koja se prilaže uz zahtev i postupku koji nadležni organ sprovodi („Sl. glasnik RS“, br. 102/2020, 16/2021 i 87/2021), u članu 2. nabraja sve posebne vrste objekata i radova za koje nije potrebno pribaviti akt nadležnog organa, između ostalog, nosače antena sa antenama na postojećim zgradama, ali ne i – klima uređaje.
Odluka o komunalnom redu („Sl. list grada Beograda“, br. 10/2011, 60/2012, 51/2014, 92/2014, 2/2015, 11/2015, 61/2015, 75/2016, 19/2017, 50/2018, 92/2018, 118/2018, 26/2019, 52/2019, 60/2019, 17/2020, 89/2020, 106/2020, 138/2020, 152/2020, 40/2021, 94/2021, 101/2021, 111/2021, 120/2021 i 19/2022), propisuje u članu 15. da se klima-uređaj, može postaviti na spoljni deo zgrade, pod uslovima i po postupku utvrđenom propisima kojima se uređuje izvođenje radova na ugradnji postrojenja, instalacija i opreme. uređaji se postavljaju na način kojim se ne dovodi do oštećivanja same zgrade, susedne zgrade i ne ugrožava bezbednost građana i okoline. klima uređaj postavlja se tako da se onemogući izlivanje kondenzata iz klima-uređaja na spoljne delove te zgrade, susedne zgrade, kao i direktno izlivanje na površinu javne namene, odnosno površinu u javnom korišćenju. nadzor nad sprovođenjem ove odluke vrši komunalna inspekcija.
Novčanom kaznom u iznosu od 50.000,00 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice, ako klima-uređaj postavi tako da se kondenzat iz tog uređaja izliva na spoljne delove zgrade, susedne zgrade, odnosno direktno izliva na površinu javne namene, ili površinu u javnom korišćenju.
Nadležni zavod za zaštitu spomenika kulture izdaje uslove i saglasnost za izvođenje radova za postavljanje klima uređaja, kada se ovi radovi izvode na spoljnim delovima zgrade koja je utvrđena kao kulturno dobro, koja uživa prethodnu zaštitu ili se nalazi u prostornoj kulturno-istorijskoj celini, odnosno celini koja uživa prethodnu zaštitu.
Dakle, komunalna inspekcija preduzima mere u skladu sa svojim ovlašćenjima koja proizilaze iz Odluke o komunalnom redu.
Da li inspektor za saobraćaj kontroliše prevoz u gradskom i prigradskom saobraćaju ili je to nadležnost komunalnog inspektora?
Gradski i prigradski prevoz putnika, saglasno Zakonu o komunalnim delatnostima, jeste komunalna delatnost od opšteg interesa. Sadržina ove komunalne delatnosti uređena je članom 3. stav 1. tačka 5. navedenog zakona.
Nadzor nad primenom Zakona o komunalnim delatnostima i propisa donetih na osnovu tog zakona vrše ministarstvo nadležno za poslove komunalnih delatnosti i JLS. Ministarstvo vrši inspekcijski nadzor preko republičkih komunalnih inspektora, u okviru delokruga utvrđenog zakonom, a JLS preko opštinskih, odnosno gradskih komunalnih inspektora.
S druge strane, Zakonom o prevozu putnika u drumskom saobraćaju uređuju se, između ostalog, uslovi i način obavljanja javnog prevoza putnika i prevoza lica za sopstvene potrebe u drumskom saobraćaju. Inspekcijski nadzor nad primenom ovog zakona vrši ministarstvo nadležno za poslove saobraćaja preko republičkog inspektora za drumski saobraćaj (član 146). Jedinici lokalne samouprave se poverava inspekcijski nadzor nad primenom ovog zakona i propisa donetih na osnovu ovog zakona u obavljanju taksi prevoza, limo servisa, domaćeg prevoza koji se obavlja kao vanlinijski prevoz, poseban linijski prevoz i prevoz za sopstvene potrebe, kao i lokalnog prevoza koji se obavlja kao vanlinijski prevoz, poseban linijski prevoz i prevoz za sopstvene potrebe (član 155).
Gradski i prigradski prevoz putnika prema Zakonu o prevozu putnika u drumskom saobraćaju spada u domaći linijski prevoz putnika, a organizaciju i način obavljanja tog prevoza koji se obavlja na teritoriji JLS, uređuje i obezbeđuje JLS.
Za razliku od poverenih poslova koje uređuje Zakon o prevozu putnika u drumskom saobraćaju, poslovi inspekcijskog nadzora nad sprovođenjem odredaba Zakona o komunalnim delatnostima i propisa donetih na osnovu tog zakona jesu poslovi iz izvorne nadležnosti JLS.
Dakle, gradski i prigradski linijski prevoz putnika spada u oblast komunalnih delatnosti za koju je izvorno nadležna JLS. Stoga Zakon o prevozu putnika u drumskom saobraćaju ne ubraja ovaj vid prevoza u „lokalni prevoz”, ne uređuje ga bliže kao vid javnog linijskog prevoza (kao što je slučaj sa međumesnim linijskim prevozom) i ne poverava ga JLS, jer se radi o izvornoj nadležnosti lokalne samouprave.
Kao što je navedeno, inspekcijski nadzor nad odredbama zakona kojim se uređuje prevoz putnika vrši republičkog inspektora za drumski saobraćaj. Međutim, kada je reč o poverenim poslovima, taj zakon nije imenovao ni lokalnog komunalnog inspektora niti inspektora drumskog saobraćaja (saobraćajnog inspektora), već koristi termin ovlašćeno lice opštinske, odnosno gradske uprave, što znači da zakonodavac nije imao nameru da ulazi u organizaciono pitanje ove inspekcije u JLS.
Kako sektorski zakon nije definisao naziv inspektora koji u oblasti prevoza vrši nadzor na lokalu, to je u većini JLS zadržan naziv saobraćajni inspektor, pri čemu isto lice, zbog srodnosti poslova, efikasnosti i ekonomičnosti u najvećem broju slučajeva pored nadzora nad poverenim poslovima vrši inspekcijski nadzor i nad gradskim i prigradskim prevozom putnika, što prema našem mišljenju nije greška. Ovo stoga što se u oba slučaja radi o nadzoru nad javnim prevozom putnika u drumskom saobraćaju (srodni poslovi) u prilog čemu je i odredba člana 156. Zakona o prevozu putnika u drumskom saobraćaju koji daje ovlašćenje lokalnom inspektoru u nadzoru nad gradskim i prigradskim prevozom putnika da koristi određena ovlašćenja iz tog zakona, propisana za republičkog inspektora za drumski saobraćaj (član 156).