Pojam stranke u poreskom postupku uređen je članovima 10 - 14. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji, kao i odrebama članova 44 - 55. Zakona o opštem upravnom postupku.

Ponavljanje postupka je poseban slučaj uklanjanja i menjanja rešenja i uređen je članovima 176 - 182. Zakona o opštem upravnom postupku i odnosi se na konačna rešenja na koje stranka više ne može da izjavi žalbu. Nije predviđeno da se ponavljanjem postupka u konkretnoj upravnoj (poreskoj) stvari ispravljaju učinjeni propusti. 

Odredbe člana 23. ZPPPA uređuju „prestanak poreske obaveze“, dakle dospele obaveze koja je osnovano utvrđena poreskom obvezniku.

Smrću poreskog obveznika prestaje njegova poreska obaveza. Poresku obavezu preminulog lica ispunjavaju naslednici, u okviru vrednosti nasleđene imovine i u srazmeri sa udelom pojedinog naslednika, u momentu prihvatanja nasledstva.

Ispunjenje poreske obaveze u slučaju smrti fizičkog lica uređena je odredbama člana 22. ZPPPA.

Svi postupci u odnosu na preminulo fizičko lice se obustavljaju danom smrti  u skladu sa članom  45. Zakona o opštem upravnom postupku. Poreska akta koja su doneta nakon smrti poreskog obveznika (koji danom smrti gubi svojstvo poreskog obveznika), doneta su neosnovano i potrebno je u poreskom računovodstvu stornirati neosnovano utvrđene obaveze po donetim rešenjima.

Storno neosnovanih zaduženja na umrlo lice, treba izvršiti ne po zahtevu njegovog naslednika, već po službenoj dužnosti jer taj obveznik ne postoji od dana smrti i danom smrti on je prestao da bude poreski obveznik, ne postoji predmet oporezivanja.

Pored toga za dug preminulog lica, po osnovu obaveza koje se odnose na period do dana smrti (ako taj dug postoji),  potrebno je razmotriti pitanje eventualne apsolutne zastarelosti.

Prenos salda duga sa umrlog lica na naslednika vrši se za dugove za koje nije nastupila apsolutna zastarelost (po službenoj dužnosti), a ako se naslednik pozove na relativnu zastarelost tada se taj dug prenosi na naslednika u visini vrednosti nasleđene imovine. Prestanak po podnetom zahtevu utvrđuje se na ime naslednika, kao poreskog obveznika.

Shodno navedenom, porez se ne može utvrđivati i plaćati na umrlo lice. U prilogu primer forme rešenja o storniranju neosnovano utvrđenih zaduženja.

Stranica sa pitanjima i odgovorima iz oblasti rada lokalne poreske administracije organizuje se kroz saradnju projekta „Institucionalna podrška SKGO-treća faza“ koji sprovodi SKGO i programa „Reforma poreza na imovinu“ koji sprovodi HELVETAS, a koje podržava Švajcarska Vlada.

Članom 12. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji propisani su poreski obveznici i drugi poreski dužnici. Poreski dužnik je fizičko ili pravno lice, kao i fond koje duguje određenu radnju iz poreskopravnog odnosa iz člana 10. ovog zakona.

Poreski obveznik je poreski dužnik koji je obavezan da plati porez, odnosno sporedno poresko davanje.

Drugi poreski dužnici su:

1) poreski jemac koji odgovara za plaćanje obveznikovog poreskog duga, za slučaj da poreski obveznik taj dug ne plati o dospelosti;

2) isplatilac prihoda poreskom obvezniku (u daljem tekstu: poreski platac) koji je dužan da obračuna i po odbitku plati propisani porez na taj prihod, u ime i za račun poreskog obveznika, na odgovarajući uplatni račun;

3) poreski posrednik koji je dužan da sa računa poreskog dužnika (poreskog obveznika ili poreskog placa) na osnovu njihovog naloga za prenos sredstava obustavi i po odbitku uplati utvrđeni porez, u svoje ime, a za račun poreskog obveznika, odnosno poreskog placa, na odgovarajući uplatni račun;

4) ostala pravna i fizička lica, kao i fond koja duguju kakvu radnju iz poreskopravnog odnosa iz člana 10. ovog zakona.

Poreski obveznici i drugi poreski dužnici (u daljem tekstu: poreski obveznici) stranke su u poreskom postupku.

Ispunjenje poreske obaveze propisano je članom 19. ZPPPA.

Ispunjenje poreske obaveze sastoji se u plaćanju, o dospelosti, dugovanog iznosa poreza.

Poresku obavezu:

1) ispunjava poreski obveznik neposredno;

2) ispunjava drugo lice, kada je ovim zakonom ili drugim poreskim zakonom propisano da je odgovorno za ispunjenje poreske obaveze poreskog obveznika;

3) može da ispuni drugo lice koje prema poreskom zakonu nije odgovorno za ispunjenje poreske obaveze.

Poreski obveznici - pravna lica, preduzetnici ili fizička lica, kao i fond koja obavljaju delatnost, čiji su računi u trenutku plaćanja blokirani radi izvršenja prinudne naplate kod organizacije nadležne za prinudnu naplatu, mogu međusobne novčane obaveze izmirivati i ugovaranjem promene poverioca, odnosno dužnika u određenom obligacionom odnosu (asignacija, cesija i dr.), isključivo radi ispunjenja obaveza po osnovu javnih prihoda na koje se primenjuje ovaj zakon.

Prinudna naplata iz novčanih potraživanja u skladu sa članom 96. ZPPPA, propisuje da se prinudna naplata iz novčanih potraživanja poreskog obveznika izvršava se na osnovu rešenja iz člana 92. stav 2. ovog zakona.

Rešenjem iz stava 1. ovog člana nalaže se dužniku poreskog obveznika da svoj dug namiri uplatom na uplatni račun javnih prihoda po dospelosti potraživanja.

Ako dužnik iz stava 2.ovog člana ne izvrši plaćanje, po dospelosti, Poreska uprava vrši prinudnu naplatu iz novčanih sredstava sa računa dužnika poreskog obveznika, u skladu sa članom 95. ovog zakona.

Prinudna naplata poreza i sporednih poreskih davanja iz zarade, naknade zarade, odnosno penzije, kao i na drugim vrstama prihoda na tekućim računima poreskog obveznika u skladu sa članom 96a ZPPPA izvršava se na osnovu rešenja iz člana 92. stav 2. ZPPPA.

Rešenjem iz stava 1. ovog člana određuje se zaplena na određenom delu zarade, naknade zarade, odnosno penzije, i nalaže isplatiocu ovih prihoda da prilikom svake isplate tih prihoda, počev od prve naredne isplate od prijema rešenja iz stava 1. ovog člana, pa sve do potpune naplate poreza i sporednih poreskih davanja, vrši obustavu na zaradi, naknadi zarade, odnosno penziji i uplatu obustavljenog iznosa na propisani uplatni račun javnih prihoda.

Isplatilac zarade, naknade zarade, odnosno penzije, je dužan da postupa po nalogu iz rešenja iz stava 2. ovog člana.

Isplatilac zarade, naknade zarade, odnosno penzije, je dužan da obavesti nadležni poreski organ o promenama od uticaja na izvršenje rešenja iz stava 2. ovog člana, najkasnije u roku od pet dana od dana nastanka promene.

Ako isplatilac zarade, naknade zarade, odnosno penzije, ne obustavi i ne uplati iznos zarade, naknade zarade, odnosno penzije, na kome se sprovodi prinudna naplata, na propisani uplatni račun javnih prihoda, u roku iz stava 2. ovog člana, Poreska uprava vrši prinudnu naplatu iz novčanih sredstava sa računa isplatioca, u skladu sa članom 95. ovog zakona.

Prema članu 258. Zakonu o izvršenju i obezbeđenju,  izvršenje na penziji može se sprovesti do njene trećine.

Izvršenje na penziji koja ne prelazi iznos prosečne penzije prema poslednjem objavljenom podatku Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, može se sprovesti do njene četvrtine.

Izvršenje na penziji čija visina ne prelazi najniži iznos penzije može se sprovesti do njene desetine.

Shodno navedenom, u konkretnom slučaju imajući u vidu da je PIO fond stranka u postupku u smislu da se pojavljuje kao dužnik poreskog dužnika i da je Zakonom o izvršenju i obezbeđenju određen iznos koji se može obustaviti od penzije, prilikom isplate na ime prinudne naplate, a da je smrću poreskog obveznika (28.04.2021. godine) taj iznos korigovan, s obzirom da je izvršen konačni obračun penzije sa danom smrti, mora korigovati i deo od penzije koja se može koristiti za prinudnu naplatu. U konkretnom slučaju fond PIO može da podnese zahtev za povraćaj jer prema navedenim članovima ZPPPA, ima status stranke u poreskom postupku i  u odnosu na izvršenu isplatu penzije od strane fonda PIO, jeste izvršena uplata koja ne odgovara ograničenjima prema Zakonu o izvršenju i obezbeđenju. Dug koji ostane na kartici poreskog obveznika će se naplaćivati prema ostavinskom rešenju, od naslednika srazmerno vrednosti nasleđene imovine. 

Stranica sa pitanjima i odgovorima iz oblasti rada lokalne poreske administracije organizuje se kroz saradnju projekta „Institucionalna podrška SKGO-treća faza“ koji sprovodi SKGO i programa „Reforma poreza na imovinu“ koji sprovodi HELVETAS, a koje podržava Švajcarska Vlada.

Zakonom o porezima na imovinu, članom 6b, propisano je da kod razvrstavanja nepokretnosti pojedini pojmovi imaju sledeće značenje: 

1) "građevinsko zemljište" je vrsta zemljišta koje je kao takvo definisano zakonom kojim se uređuju planiranje i izgradnja, 

2) "poljoprivredno zemljište" je vrsta zemljišta koje je kao takvo definisano zakonom kojim se uređuje korišćenje poljoprivrednog zemljišta.

Zakonom o planiranju i izgradnji propisano u članu 82., da  građevinsko zemljište jeste zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Član 83. istog zakona dalje propisuje da se građevinsko zemljište koristi prema nameni određenoj planskim dokumentom, na način kojim se obezbeđuje njegovo racionalno korišćenje, u skladu sa zakonom. Stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Građevinsko zemljište kome je namena promenjena u skladu sa stavom 2. ovog člana, može se koristiti i u druge svrhe, do privođenja zemljišta planiranoj nameni.

U skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu, poljoprivredno zemljište jeste zemljište koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju (njive, vrtovi, voćnjaci, vinogradi, livade, pašnjaci, ribnjaci, trstici i močvare) i zemljište koje se može privesti nameni za poljoprivrednu proizvodnju.

Zakonom o porezima na imovinu, članom 6a  stav 4. propisano je da jedinica lokalne samouprave može odlukom propisati da se neizgrađeno građevinsko zemljište na njenoj teritoriji, koje se koristi isključivo za gajenje biljaka, odnosno sadnog materijala, odnosno šuma, za svrhu utvrđivanja osnovice poreza na imovinu razvrstava u poljoprivredno, odnosno u šumsko zemljište. Odluka iz stava 4. ovog člana primenjivaće se kod utvrđivanja poreza na imovinu za poresku godinu ako je doneta i objavljena do 30. novembra tekuće godine, na način na koji se objavljuju opšti akti jedinice lokalne samouprave koja ju je donela i objavila na njenoj internet strani.

Članom 33. stav 3. Zakona o porezima na imovinu propisano je da nadležni poreski organ utvrđivanje poreza vrši na osnovu podataka iz poreske prijave, poslovnih knjiga poreskog obveznika, podataka iz evidencija nadležnih organa i drugih podataka kojima taj organ raspolaže, a od značaja su za utvrđivanje poreske obaveze.

Shodno tome, ukoliko se smatra da priloženi dokazi nisu dovoljni za primenu odredbi člana 6a, kojim je definisano da se neizgrađeno građevinsko zemljište koje se koristi isključivo za gajenje biljaka, odnosno sadnog materijala, odnosno šuma za svrhu utvrđivanja osnovice poreza na imovinu razvrstava u poljoprivredno, odnosno u šumsko zemljište, i ukoliko je JLS donela odluku da se neizgrađeno građevinsko zemljište može razvrstati u poljoprivredno ili šumsko, što je zakonski okvir za razvrstavanje nepokretnosti kod utvrđivanja poreza na imovinu, dokazi se mogu zahtevati od poreskog obveznika ili pribaviti po službenoj dužnosti.  U vezi sa tim, dokazivanje u poreskom postupku uređeno je odredbama člana 51. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji.

Ukoliko je obavljen uviđaj na terenu, i ovi podaci se koristi kao dokaz kod utvrđivanja poreza na imovinu, potrebno je da sačiniti  zapisnik o izvršenom uviđaju u smislu dokaza i biće sastavni deo spisa predmeta za dalji postupak.

Stranica sa pitanjima i odgovorima iz oblasti rada lokalne poreske administracije organizuje se kroz saradnju projekta „Institucionalna podrška SKGO-treća faza“ koji sprovodi SKGO i programa „Reforma poreza na imovinu“ koji sprovodi HELVETAS, a koje podržava Švajcarska Vlada.

U slučaju prodaje stečajnog dužnika kao pravnog lica, stečajni postupak u odnosu na stečajnog dužnika se obustavlja. Novac dobijen prodajom stečajnog dužnika kao pravnog lica, kao i imovina koja nije bila predmet procene (vezano za prodaju), ulaze u stečajnu masu u odnosu na koju se stečajni postupak nastavlja. Ugovor o prodaji dužnika kao pravnog lica mora da sadrži osim bitnih elemenata ugovora i sve pojedinosti koje se odnose na predmetnu prodaju, u skladu sa članom 136. Zakona o stečaju.

Nakon pravosnažnosti rešenja o obustavljanju stečajnog postupka u odnosu na stečajnog dužnika iz razloga njegove prodaje kao pravnog lica, stečajni dužnik postaje aktivno pravno lice bez obaveza po prijavama potraživanja i obaveza koje su nastale do dana prodaje stečajnog dužnika kao pravnog lica. Dakle, sve obaveze nastale do momenta prodaje stečajnog dužnika kao pravnog lica se namiruju iz stečajne mase sa PIB stečajne mase. Stečajni sudija će rešenjem konstatovati da je prodaja izvršena i naložiti odgovarajućem registru upis prava svojine i brisanje tereta nastalih pre izvršene prodaje, odnosno upis drugih prava stečenih prodajom. Navedeno rešenje sa dokazom o uplati novčanog iznosa je osnov za sticanje i upis prava svojine kupca, bez obzira na ranije upise i bez tereta, kao i bez ikakvih obaveza nastalih pre izvršene kupoprodaje, uključujući i poreske obaveze i obaveze prema privrednim subjektima pružaocima usluga od opšteg interesa koje se odnose na kupljenu imovinu. Rešenje se objavljuje na oglasnoj i elektronskoj tabli suda i dostavlja razlučnim odnosno založnim poveriocima. Žalbu mogu podneti sva zainteresovana lica u skladu sa članom 133. stav 13. Zakona o stečaju.

Članom 10. stav 7. tačka 1 Zakona o porezima na imovinu, propisano je da poreska obaveza nastaje danom sticanja prava:

- kada je osnov sticanja pravni posao - dan zaključenja pravnog posla osim, kada se pravo stiče na nepokretnosti kao budućoj stvari, danom sticanja prava smatra se dan primopredaje, odnosno dan stupanja u posed te nepokretnosti ;

- kada je osnov sticanja ugovor o doživotnom izdržavanju, danom sticanja prava smatra se dan smrti primaoca izdržavanja, u propisanim slučajevima kada je doživotno izdržavanje ugovoreno;

- kada je osnov sticanja ugovor o statusnoj promeni – dan registracije statusne promene, u skladu sa zakonom kojim se uređuje registracija.

Članom 10. stav 7. tačka 2 Zakona o porezima na imovinu, propisano je da poreska obaveza nastaje danom pravosnažnosti akta nadležnog organa uprave ili drugog organa ili lica sa javnim ovlašćenjem, odnosno odluka suda.

S obzirom da Zakon o porezima na imovinu ne precizira dan nastanka poreske obaveze u slučaju prodaje dužnika kao pravnog lica (da li je to dan zaključenja ugovora ili dan pravosnažnosti rešenja), a u skladu sa odredbama člana 133. stav 13.  Zakona o stečaju, smatramo da je poreska obaveza „kupca stečajnog dužnika kao pravnog lica“ nastala pravosnažnošću rešenja suda kojim se konstatuje da je prodaja izvršena i koje je sa dokazom o uplati novčanog iznosa osnov za sticanje i upis prava svojine.

Sve obaveze nastale do momenta prodaje stečajnog dužnika kao pravnog lica se namiruju iz stečajne mase sa PIB stečajne mase. Prema odredbi člana 20. stav 4. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji, izmirenje poreske obaveze lica u stečaju uređeno zakonom kojim se uređuje stečaj, poreske obaveze za lice koje je kao stečajni dužnik prodato izmiruje stečajna masa u odnosu na koju se stečajni postupak nastavlja.

Pogledaj/preuzmi:

Misljenje Ministarstva finansija_stecaj nastanak obaveze.pdf

Stranica sa pitanjima i odgovorima iz oblasti rada lokalne poreske administracije organizuje se kroz saradnju projekta „Institucionalna podrška SKGO-treća faza“ koji sprovodi SKGO i programa „Reforma poreza na imovinu“ koji sprovodi HELVETAS, a koje podržava Švajcarska Vlada.

Članom 74. stav 3. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji propisano je da ako se dugovani porez obezbeđuje hipotekom na nepokretnosti, tržišna vrednost sredstva obezbeđenja ne može biti manje od 120% visine dugovanog poreza čija se naplata obezbeđuje. 

Ako se od dužnika, kao sredstvo obezbeđenja naplate, zahteva upis hipoteke na nepokretnosti, lokalna poreska administracija opredeljuje dužnikovu konkretnu nepokretnost ili više njih vodeći računa da nepokretnost nije opterećena hipotekom u korist drugog poverioca, da njena tržišna vrednost nije manja od 120% iznosa dugovanog poreza, kao i da se prinudna naplata iz te nepokretnosti njenom prodajom, za slučaj da dužnik ne poštuje odobrenu dinamiku plaćanja dospelog duga i propisane rokove za plaćanje tekućih obaveza, može efikasno izvršiti.

Pored sačinjavanja i potpisivanja zapisnika o usaglašavanju stanja sa poreskim obveznikom na određeni dan, sa kojim se traži odlaganje plaćanja dugovanog poreza, LPA je takođe u obavezi da javnom beležniku dostavi i obaveštenje u formi dopisa kojim se javni beležnik obaveštava da se kao sredstvo obzbeđenja naplate dugovanog poreza prihvata jemstvo drugog lica koje je vlasnik imovine, hipoteka na konkretnoj nepokretnosti, iznos ukupnog duga koji se obezbeđuje i broj rata na koji se odlaže plaćanje dugovanog poreza.

Odredbama člana 22. stav 1. Zakonom o postupku upisa u katastar nepokretnosti i vodova (“Službeni glasnik RS” 41/18 i 95/18), javni beležnik po službenoj dužnosti dostavlja Službi za katastar nepokretnosti ispravu koja predstavlja pravni osnov za upis promene u katastru u roku od 24 časa od trenutka sastavljanja, potvrđivanja, odnosno overavanja javno beležničke isprave u skladu sa članom 23. istog zakona.

Kada je u pitanju jemstvo drugog lica koje je vlasnik imovine, kao sredstvo obezbeđenja plaćanja, da bi se ponuđena nepokretnost mogla prihvatiti kao kvalitetno sredstvo obezbeđenja nema posebnih uslova u odnosu na hipoteku na nepokretnosti samog poreskog obveznika. Potrebno je da jemac bude vlasnik imovine na kojoj će se upisati prioritetna hipoteka na ime odlaganja plaćanja dugovanog poreza poreskog obveznika, zatim da se u postupku odlaganja uz zahtev dostavi i procena predmetne nepokretnosti, čija procenjena vrednost nije manja od 120% iznosa dugovanog poreza.  Nakon upisa tereta na ime odlaganja dugovanog poreza, što se konstatuje uvidom u prepis lista nepokretnosti, sačinjava se sporazum/rešenje o odlaganju plaćanja dugovanog poreza.

Stranica sa pitanjima i odgovorima iz oblasti rada lokalne poreske administracije organizuje se kroz saradnju projekta „Institucionalna podrška SKGO-treća faza“ koji sprovodi SKGO i programa „Reforma poreza na imovinu“ koji sprovodi HELVETAS, a koje podržava Švajcarska Vlada.