Na ovoj stranici SKGO objavljuje odgovore Stručne službe SKGO na pitanja koja iz lokalnih uprava dobija u vezi sa funkcionisanjem lokalne samouprave u različitim oblastima i sa primenom nadležnosti i poslova gradova i opština.
Odgovori su dati polazeći od prethodnih iskustava, uvida i gledišta Stručne službe SKGO o primeni nadležnosti lokalne samouprave, od potvrđene dobre prakse u gradovima i opštinama, kao i od iskustava saradnje SKGO sa partnerima iz republičkih institucija i različitih organizacija koje sarađuju sa lokalnim vlastima u Srbiji. Odgovori Stručne službe SKGO ne predstavljaju zvanično tumačenje primene propisa koji uređuju rad lokalnih vlasti, nego njeno mišljenje u vezi sa konkretnim pitanjem koje je postavljeno.
Baza pitanja i odgovora može se pretraživati preko pojma koje se pojavljuje u određenom pitanju ili odgovoru i preko tematskih oblasti, odnosno podtema, koje čine delove nadležnosti lokalne samouprave u Republici Srbiji.
Sve predloge i komentare u vezi sa ovim servisom možete poslati na e-mejl pitaj@skgo.org
Postavite pitanjeU Priručniku za sprovođenje izbora (drugo izmenjeno i dopunjeno izdanje), u delu koji se odnosi na osnivanje grupe građana piše da Sporazum o osnivanju grupe građana mora da sadrži određene elemente, između ostalog i naziv izborne liste koju podnosi grupa građana. Da li naziv izborne liste koju podnosi grupa građana mora obavezno da stoji u Sporazumu o osnivanju i kojim aktima je ta sadržina regulisana? Da li u Sporazumu o osnivanju grupe građana mora obavezno da stoji i ime nosioca liste? Ukoliko je sve napred navedeno obavezna sadržina Sporazuma, a izostavljeno je u Sporazumu o osnivanju grupe građana i tako obrazovana grupa građana podnese izbornu listu, da li je moguće zaključkom naložiti da ispravi taj nedostatak tako što će se overiti aneks sporazuma kod javnog beležnika u kom će se dodati naziv izborne liste i ime nosioca liste?
Članom 32. stav 2. Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike Narodne skupštine, raspisanih za 21. jun 2020. godine ("Službeni glasnik RS", broj 70/20 - prečišćen tekst), koje su lokalne izborne komisije obavezne da shodno primenjuju na osnovu člana 15. stav 2. Zakona o lokalnim izborima, propisano je da sporazum o obrazovanju grupe građana OBAVEZNO sadrži:
Članom 32. stav 5. istog uputstva propisano je da sporazum o obrazovanju grupe građana mora da bude overen pre početka prikupljanja potpisa birača za podršku izbornoj listi. To bi značilo da izjave birača ne mogu da se prikupljaju pre nego što su se lica koja obrazuju grupu građana sporazumela, između ostalog, i o tome kako će se zvati izborna lista koju žele da kandiduju na izborima.
U skladu sa navedenim, izborna komisija zaključkom treba da naloži otklanjanje navedenog nedostatka podnete izborne liste, tako što će njenom podnosiocu, grupi građana, naložiti da dostavi overen aneks sporazuma o obrazovanju grupe građana u kojem će biti naveden naziv izborne liste grupe građana. Uz taj aneks, moraju se dostaviti i nove izjave birača da podržavaju predmetnu izbornu listu, pri čemu naziv izborne liste u izjava birača mora da bude identičan nazivu iz sporazuma o obrazovanju grupe građana. Izjave prikupljene pre overe aneksa ne mogu da budu prihvaćene, bez obzira na to što bi sadržavale naziv izborne liste identičan nazivu iz aneksa, s obzirom na to da se sa prikupljanjem potpisa nije moglo ni početi jer sporazum o obrazovanju grupe građana nije sadržavao jedan od najbitnijih elemenata – naziv izborne liste.
Što se tiče imena nosioca izborne liste, on je sastavni deo naziva izborne liste i, kao takav, naravno da mora da bude naveden u nazivu izborne liste koji je definisan sporazumom o obrazovanju grupe građana.
Članom 22. stav 3. Zakona o lokalnim izborima propisano je da „uz naziv izborne liste grupe građana podnosilac određuje bližu oznaku te liste, a u naziv se može uključiti ime i prezime lica koje grupa građana odredi kao nosioca izborne liste.
Član 41. st. 1. i 2. Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike Narodne skupštine, raspisanih za 21. jun 2020. godine glasi:
Navedene odredbe treba razumeti tako da sporazum o obrazovanju grupe građana ne mora da sadrži posebnu odredbu kojom bi se odredilo da je nosilac izborne liste taj i taj, već je dovoljno utvrditi naziv izborne liste u kojem će biti sadržano ime i prezime nekog lica, koje samim tim postaje nosilac izborne liste.
Npr. dovoljno je da u sporazumu o obrazovanju grupe građana stoji odredba:
„Osnivači Grupe građana te i te saglasni su da za izbore za odbornike Skupštine opštine Kuršumlija podnesu izbornu pod nazivom: „Kuršumlija je najbolja – Petar Petrović“. Iz navedenog naziva proističe da je Petar Petrović njen nosilac i da se, stoga, uz ovu izbornu listu mora priložiti i pismena saglasnost Petra Petrovića da bude nosilac ove izborne liste.
U situacijama kada je ocenjivač načelnik OU, kao neposredno nadređeni i rukovodilac organa, da li postoji kontrolor i ko rešava eventualna neslaganja?
Tumačeći odredbe člana 36. Uredbe o ocenjivanju službenika, naše stanovište je da rukovodilac organa, službe ili organizacije je i ocenjivač za sebi neposredno podređene i to na način koji je nešto drugačiji od toga kako se ostali ocenjuju. Naime, rukovodilac organa, službe ili organizacije uglavnom ocenjuje rukovodioce unutrašnjih organizacionih jedinica koji su mu neposredno podređeni, kao i samostalne izvršioce koji su mu direktno podređeni; može se desiti i da bude ocenjivač za službenike koji iz nekog razloga nemaju neposredno nadređenog (najčešće zato što to radno mesto nije trenutno popujeno) i u hijerarhiji je rukovidilac organa, službe ili organizacije prvi kojim ima uvid u rad tih zaposlenih. U slučajevima kada je ovaj rukovodilac ocenjivač, ne popunjava se standardni izveštaj o ocenjivanju, već je on dužan da obavi razgovor sa ocenjivanim rezultatima rada i da nakon toga donese rešenje o oceni. Naravno, sadržina ovog razgovora i ostalo od značaja za ocenjivanje ovog službenika naći će se u obrazloženju tog rešenja.
U tim slučajevima nema kontrolora.
Shodno izmenama Zakona o lokalnim izborima i Zakona o izboru narodnih poslanika i opštinske uprave mogu da overavaju potpise birača koji podržavaju izborne liste. Da li overavanje potpisa sme da se vrši i nakon isteka radnog vremena Opštinske uprave, kao i subotom i nedeljom? Da li overe smeju da se vrše van prostorija Opštinske uprave i ako sme da li te prostorije mogu da budu kancelarije sedišta političkih stranaka ili npr. privatne kuće?
Sa aspekta primene izbornih propisa, a uzimajući u obzir i nedavne izmene Zakona o izboru narodnih poslanika i Zakona o lokalnim izborima, nema prepreka da se overavanje potpisa organizuje i vrši i nakon isteka radnog vremena, uključujući tu i dane vikenda.
U tom smislu treba uzeti u obzir i svrhu uvođenja mogućnosti da opštinske/gradske, paralelno sa javnim beležnicima, overavaju potpise birača na izjavama o podržavanju izbornih lista. Naime, povećanje broja ovlašćenih overitelja treba da dovede da se spreči da se veliki broj ljudi okuplja na mestima za overu, čime se sprečava širenje zarazne bolesti COVID-19. U istom cilju imalo bi svrhe i bilo bi sasvim opravdano proširenje raspoloživog vremena za overavane potpisa, upravo kako je i navedeno, na vreme posle radnog vremena i vikendom.
Izborni propisi, takođe, ne sprečavaju vršenje overa van prostorija Opštinske uprave, uključujući tu i stranačke prostorije i privatne kuće. Naravno, podrazumeva se primena svih preventivnih mera za sprečavanje širenja zaraze virusom COVID-19. Ovakav stav je u skladu i sa dopisom koji je Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave 10. maja uputilo načelnicima uprava i lokalnim izbornim komisijama sa obaveštenjem i instrukcijom u vezi sa overavanjem potpisa birača koji podržavaju izborne liste kako za parlamentarne tako i za lokalne izbore. U tom dopisu se navodi da obavljanje poslova overe potpisa nalaže obavezu upravama da primenjuju pravila ponašanja koja se odnose na potrebu fizičkog distanciranja između ljudi, kao i drugih preventivnih mera koja imaju za cilj zaštitu stanovništva od zarazne bolesti COVID-19. Osim toga, dopis sadrži i instrukciju da se overa potpisa vrši isključivo na teritoriji opštine/grada/gradske opštine to samo onim biračima koji imaju prijavljeno prebivalište na teritoriji opštine/grada/gradske opštine, iz čega se može izvući zaključak da overa nije ograničena samo na prostorije lokalne uprave.
Da li nakon proglašenja izborne liste u smislu čl. 24. Zakona o lokalnim izborima podnosilac izborne liste može tražiti od izborne komisije JLS/gradske opštine da izmeni prebivalište kandidata za odbornika sa proglašene izborne liste?
Zahtev za izmenu prebivališta, kako je formulisan u pitanju, verovatno podrazumeva promenu podatka o mestu i/ili adresi stanovanja kandidata za odbornika u okviru JLS/gradske opštine.
U tom slučaju, nema pravnih smetnji da se taj zahtev prihvati kao obaveštenje o promeni ličnog podatka, koji ni na koji način ne utiče na pravnu valjanost izborne liste i pravni položaj samog kandidata za odbornika. Po pitanju obaveze izborne komisije da po ovom zahtevu donese nekakav pravni akt, prihvatljivo bi bilo donošenje rešenja o promeni ličnog podatka kandidata tog i tog, naravno samo pod uslovom da je mesto prebivališta ostalo u okviru određene JLS/gradske opštine. U suprotnom, postavilo bi se pitanje da li taj kandidat ispunjava zakonski uslov prebivališta za kandidovanje na izborima.
Treba imati u vidu da član 20. stav 6. Zakona o lokalnim izborima definiše isključivo gubitak prava na predlaganje novog, odnosno zamenu kandidata na izbornoj listi, bez definisanja zabrane ili načina izmene ličnih podataka kandidata.
S obzirom na to da se, prema članu 26. stav 1. Zakona o lokalnim izborima, u Zbirnoj izbornoj listi ne navodi adresa prebivališta, već samo podatak o mestu prebivališta, odnosno mestu stanovanja, predmetni zahtev bi eventualno mogao da ima uticaj na sadržaj rešenja o proglašenju Zbirne izborne liste.
Lice je zasnovalo radni odnos na neodređeno vreme putem konkursa za vreme važenja Zakona o radnim odnosima u državnim organima, nakon nekoliko godina postavljeno je za sekretara skupštine opštine i tom prilikom mu je urađeno rešenje o mirovanju radnog odnosa u Opštinskoj upravi. U vreme početka primene Zakona o zaposlenima u AP i JLS, isto lice je postavljeno za v.d. načelnika Opštinske uprave, a nakon sprovedenog javnog konkursa i za načelnika uprave. Šta se dešava ako istom licu prestane funkcija načelnika uprave, na bilo koji način, s obzirom da ima rešenje o mirovanju radnog odnosa u Opštinskoj upravi? Da li se to lice, u svakom slučaju, vraća na rad u upravu u kojoj mu miruje radni odnos (u pitanju je ista JLS)? Koje su radnje trebalo da budu ispoštovane i sprovedene, s obzirom da je lice sa izvršilačkog radnog mesta postavljeno na jednu, pa bez pauze odmah potom na drugu funkciju?
Shodno čl. 6. Zakona o zaposlenima u AP i JLS na prava i dužnosti funkcionera i službenika koji nisu uređeni ovim ili posebnim zakonom ili drugim propisom, primenjuju se opšti propisi o radu i poseban kolektivni ugovor za jedinice lokalne samouprave (u daljem tekstu: poseban kolektivni ugovor), kao i kolektivni ugovor kod poslodavca.
Zakonom o radu i to čl. 79. propisano je da zaposlenom miruju prava i obaveze koje se stiču na radu i po osnovu rada, osim prava i obaveza za koje je zakonom, opštim aktom, odnosno ugovorom o radu drukčije određeno, ako odsustvujete sa rada zbog izbora, odnosno imenovanja na funkciju u državnom organu, sindikatu, političkoj organizaciji ili drugu javnu funkciju čije vršenje zahteva privremeno da prestane da radi kod poslodavca.
U skladu sa čl. 3. Zakona o zaposlenima u AP i JLS, službenik je zaposleno lice koje profesionalno obavlja stručne poslove iz nadležnosti autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave ili sa njima povezanih opštih pravnih poslova, informatičkih, materijalno-finansijskih, računovodstvenih i administrativnih poslova. Službenik je zaposleno lice na izvršilačkom radnom mestu kao i na radnom mestu službenika na položaju.
Dakle, ukoliko je neko lice postavljeno za načelnika ili zamenika načelnika opštinske uprave nema pravo na mirovanje radnog odnosa.
Međutim, članom 54. Zakona o zaposlenima u AP i JLS, je propisano da službenik kome je prestao rad na položaju iz razloga utvrđenih članom 51. tač. 1), 2) i 10) (protek vremena, podnošenje ostavke i ukidanje položaja) ovog zakona ima pravo da kod poslodavca bude raspoređen na drugo radno mesto za koje ispunjava uslove.
Ukoliko ne postoji radno mesto na koje može biti raspoređen, službenik ima pravo na naknadu plate u trajanju od tri meseca u visini koju je imao u vreme prestanka rada na položaju, iz razloga utvrđenih čl. 51. tač. 1) i 10) ovog zakona (protek vremena, ukidanje položaja).
Pravo na naknadu iz stava 2. ovog člana može se izuzetno produžiti do tri meseca ukoliko u tom vremenu službenik stiče pravo na penziju.
Pravo iz stava 2. ovog člana prestaje pre isteka roka od tri meseca, zasnivanjem radnog odnosa ili sticanjem prava na penziju prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Službenik pravo is st. 2. i 3. ovog člana ostvaruje kod poslodavca kod koga je ostvarivao prava po osnovu rada na položaju.
Pravo iz st. 2. i 3. ovog člana, po zahtevu službenika, utvrđuje organ nadležan za njegovo postavljenje.
Zahtev za ostvarivanje prava iz stava 2. ovog člana, službenik može uputiti u roku od 15 dana prestanka rada na položaju, s tim što pravo iz stava 2. ovog člana ostvaruje od narednog dana od dana prestanka rada na položaju.
S obzirom na sve navedeno, pomenuto lice nakon postavljenja na mesto načelnika uprave neće moći da ostvari pravo na mirovanje radnog odnosa utvrđeno stupanjem na prvu funkciju (pre postavljenja na mesto načelnika uprave), već će nakon razrešenja moći da ostvari prava u skladu sa članom 54. Zakona o zaposlenima u AP i JLS.