Osnovni propis kojim je uređena plata, uvećana plata, nakanada plate, naknada troškova i druga primanja službenika i nameštenika u organima autnonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave je Zakon o platama u službenika i nameštenika u organima autnomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS" broj 113/2017, 95/2018, 86/2019, 157/2020 i 123/2021). Navedenim Zakonom, pored ostalog, utvrđeni su platne grupe, platni razredi i početni koeficijenti zvanja za službenike, platne grupe, platni razredi i koeficijenti položaja, dok je za radna mesta nameštenika predviđeno da se svrstavanje radnih mesta u platne grupe i platne razrede i određivanje početnog koeficijenta utvrđuje aktom Vlade.

Međutim, članom 42. navednog Zakona, predviđeno je da njegova primena počinje od 1. januara 2025. godine, izuzev odredbi čl. 21. i 24. (koje se odnose na napredovanje službenika u istom zvanju i uvećanu platu nameštenika po osnovu ostvarenih rezultata rada i ostvarenog učinaka), koji počinju da se primenjuju od 1. januara 2026. godine i odredbi članova 32., 34., 35. i 39, koje se primenjuju od dana stupanja Zakona na snagu. 

Shodno tome, trenutno su plate zaposlenih u jednicama lokalne samouprave uređene nizom zakonskih i podzakonskih propisa. Na osnovu Zakona o platama u državnim organima i javnim službama ("Sl. glasnik RS" broj 34/2001, 62/2006 - dr. zakon, 116/2008 - dr. zakon, 92/2011, 99/2011 - dr. zakon, 10/2013, 55/2013 i 99/2014), plata za zaposlene u javnom sektoru (uključujući i zaposlene u JLS) utvrđuje se na osnovu osnovice za obračun plata, koja se utvrđuje zaključkom Vlade i kofecijenta koji se utvrđuju podzakonskim aktom - uredbom. Koefecijenti za obračun i isplatu plata imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica u organima jedinicama lokalne samouprave utvrđeni su članovmma 2. i 4. Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata imenovanih i postavljenih i zaposlenih lica u državnim organima ("Sl. glasnik RS" broj 44/2008 - prečišćen tekst, 2/2012, 113/2017 - dr. zakon, 23/2018, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon), dok se u članu 5. utvrđuje maksimilani iznos koeficijenata iz članova 2. i 4., uvećan na osnovu složenosti i odgovornosti poslova. Maksimalani iznos koefecijenta za imenovana, postavnjena i zaposlena lica u organima teritorijalne autonomije i lokalne samourave različito je utvrđen za zaposlene u organima autonomne pokrajine i grada Beograda, za organe JLS sa statusom grada i za organe JLS sa statusom opštine. U stavu 2. člana 5. Uredbe utvrđena je i maksimalni procent uvećenja kofecijenata pojedinim kategorijama zaposlenih u AP i JLS (imenovanim i zaposlenim licima, zaposlenom koji koordinira najsloženije aktivnosti, rukovodiocu unutrašnje organizacione jedinice, zaposlenima koji rade na poslovim pripremer i izvršavanja budžeta ili fininasijskog plana, vođenju poslovnih knjiga ili sastavljanju računovodstvenih izveštaja, zaposlenog koji radi na poslovima komunalnog policijaca, zaposlenom koji radi na poslovima vudžetskog inspektora i zaposlenom na poslovima inspekcijskog terenskog nadzora u neposrednom konktaktu sa subjektima nadzora).

Što se tiče koeficijenata za obračun plate izabranih lica u JLS, maksimalni koeficijenti utvrđeni su članom 9. pomenutog Zakona u kome se kaže da se koeficijenti za obračun i isplatu plata izabranih lica u organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave utvrđuju najviše do koeficijenata utvrđenih ovim zakonom, i to:

1) za izabrana lica u organima teritorijalne autonomije i gradu Beogradu - najviše do koeficijenta za obračun i isplatu plate potpredsednika Narodne skupštine;

2) za izabrana lica u gradovima - najviše do koeficijenta za obračun i isplatu plate predsednika stalnog radnog tela Narodne skupštine;

3) za izabrana lica u opštinama sa preko 60.000 stanovnika - najviše do koeficijenta za obračun i isplatu plate narodnog poslanika na stalnom radu u Narodnoj skupštini;

4) za izabrana lica u ostalim opštinama - najviše do 90% koeficijenta za obračun i isplatu plate narodnog poslanika na stalnom radu u Narodnoj skupštini.

Koeficijenti za obračun i isplatu plata postavljenih lica u organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave utvrđuju se najviše do koeficijenata utvrđenih aktom Vlade iz člana 8. ovog zakona, i to:

1) za postavljena lica u organima teritorijalne autonomije i gradu Beogradu - najviše do koeficijenta za obračun i isplatu plate funkcionera koji rukovodi posebnom organizacijom;

2) za postavljena lica u gradovima najviše do koeficijenta za obračun i isplatu plate sekretara ministarstva;

3) za postavljena lica u opštinama sa preko 60.000 stanovnika - najviše do koeficijenta za obračun i isplatu plate načelnika okruga;

4) za postavljena lica u ostalim opštinama - najviše do 90% koeficijenta za obračun i isplatu plate načelnika okruga.

Koeficijenti za obračun i isplatu plata zaposlenih u organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave utvrđuju se najviše do koeficijenta utvrđenog aktom Vlade iz člana 8. ovog zakona za samostalnog stručnog saradnika u državnim organima.

Budući da je zakonodavac propisao maksimalne osnovne kofecijente za izabrana i postavljena lica u organima JLS, kao i maksimalne dodatne koeficijente za imenovana i postavljena lica i zaposlene, jedinice lokalne samouprave mogu svojim posebnim aktima utvrditi njihovu visinu, koja ne može biti viša od utvrđenog maksimuma. Takođe, pri utvrđivanju visine koeficijenta, mora se voditi računa da se ukupna masa sredstava za plate kreće u okviru čija je visina utvrđena zakonskim propisima.

Kada se radi o akatu kojim se utvrđuju koeficijenti za obračun i isplatu plata u JLS, opšte akte (one koji imaju karakter propisa) može da donosi isključivo skupština opštine i to pravo se ne može preneti na druge organe JLS.

Kao odgovor na ovo pitanje navodimo mišljenje Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave br. 011-00-00371/2017-20 od 25.11.2016. godine, koje kaže:

"Članom 70. stav. 1. tačka 1) Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS", br. 21/2016 - dalje: Zakon) propisano je da se radni odnos može zasnovati i za vreme čije trajanje je unapred određeno (radni odnos na određeno vreme) radi zamene odsutnog zaposlenog do njegovog povratka.

Članom 79. stav 1. tačka 4) Zakona o radu ("Sl. glasnik RS", br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013 i 75/2014) propisano je da zaposlenom miruju prava i obaveze koje se stiču na radu i po osnovu rada, osim prava i obaveza za koje je zakonom, opštim aktom, odnosno ugovorom o radu drukčije određeno, ako odsustvuje sa rada zbog izbora, odnosno imenovanja na funkciju u državnom organu, sindikatu, političkoj organizaciji ili drugu javnu funkciju čije vršenje zahteva da privremeno prestane da radi kod poslodavca.

Takođe, ukazujemo da je članom 12. Zakona, propisano da danom izbora, imenovanja, odnosno postavljenja, funkcioneru miruju prava i obaveze koje se stiču na radu i po osnovu rada kod poslodavca kod koga je bio u radnom odnosu do izbora, imenovanja, odnosno postavljenja na funkciju. Funkcioner kome miruju prava i obaveze iz stava 1. ovog člana, ima pravo da se u roku od 15 dana od dana prestanka funkcije, vrati na rad kod poslodavca. Stavom 3. istog člana, propisano je da ukoliko je funkcioneru pre izbora, imenovanja, odnosno postavljenja, poslodavac bila autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, prava i obaveze iz stava 1. ovog člana, miruju u organu, službi ili organizaciji u kojoj je bio raspoređen na izvršilačkom radnom mestu, do izbora, imenovanja, odnosno postavljenja na funkciju. Stavom 4. utvrđeno je da ukoliko funkcioner nije u mogućnosti da se vrati na rad kod poslodavca zbog ukidanja organa, službe ili organizacije, funkcioner iz stava 3. ovog člana, ima pravo da se vrati na rad kod poslodavca u organ, službu, odnosno organizaciju koja je preuzela poslove ukinutog organa, službe, odnosno organizacije.

Napominjemo da je članom 48. Zakona, propisano da je položaj radno mesto na kome službenik ima ovlašćenja i odgovornosti u vezi sa rukovođenjem i usklađivanjem rada organa, službe ili organizacije autonomne pokrajine, odnosno gradske, opštinske uprave ili uprave gradske opštine. Prema stavu 3. ovog člana utvrđeno je da su položaji u jedinici lokalne samouprave i gradskoj opštini radna mesta načelnika gradske, opštinske, odnosno uprave gradske opštine i njihovih zamenika.

Članom 54. Zakona je propisano da službenik kome je prestao rad na položaju iz razloga utvrđenih članom 51. tač. 1), 2) i 10) ovog zakona ima pravo da kod poslodavca bude raspoređen na drugo radno mesto za koje ispunjava uslove. Ukoliko ne postoji radno mesto na koje može biti raspoređen, službenik ima pravo na naknadu plate u trajanju od tri meseca u visini koju je imao u vreme prestanka rada na položaju, iz razloga utvrđenih članom 51. tač. 1) i 10) ovog zakona. Prema tome, službeniku na položaju ne miruje radni odnos koji je imao pre postavljenja na položaj, već u skladu sa članom 54. Zakona ima pravo da u slučaju prestanka rada na položaju iz razloga utvrđenih Zakonom, nastavi radni odnos u istom organu tako što će biti raspoređen na drugo radno mesto za koje ispunjava uslove.

Zaposlenom kome miruje radni odnos u skladu sa zakonom, znači da mu miruju prava i obaveze na radu i po osnovu rada kod poslodavca, čime se obezbeđuje da po prestanku razloga za mirovanje može da se vrati kod poslodavca, kako bi nastavio radni odnos na odgovarajućem radnom mestu. Prema tome, mirovanje radnog odnosa ne vezuje se za određeno radno mesto na kome je zaposleni radio do odlaska na funkciju, već se odnosi na radni odnos kod poslodavca, s toga po povratku na rad kod poslodavca može biti raspoređen na bilo koje radno mesto za koje ispunjava uslove rada. Radno mesto zaposlenog kome je odobreno mirovanje radnog odnosa smatra se upražnjenim radnim mestom i može se popuniti na način utvrđen Zakonom.

Imajući u vidu navedeno, mišljenja smo da zaposleni koji je imenovan ili izabran na funkciju nije odsutni zaposleni na određenom radnom mestu, pa se ni to radno mesto ne može popuniti zasnivanjem radnog odnosa na određeno vreme sa drugim licem zbog zamene odsutnog zaposlenog. Takođe ukazujemo da na radnom mestu na kome je radio zaposleni kome miruje radni odnos zbog odlaska na funkciju, može da se sa drugim licem zasnuje radni odnos na određeno vreme do 6 meseci zbog povećanog obima posla, ako je odlaskom tog zaposlenog na funkciju, došlo do povećanja obima posla na radnom mestu, po zaposlenom, koji te poslove obavljaju."

Nov Zakon o lokalnim izborima („Službeni glasnik RS“, broj 14/22), za razliku od prethodnog zakona, više ne zahteva da se u postupku popune upražnjenog odborničkog mandata od kandidata kojem treba da se dodeli taj mandat pribavi saglasnost da mu se mandat dodeli.

Sada je članom 72. stav 1. novog Zakona o lokalnim izborima propisano samo da „mandat koji prestane odborniku pre nego što istekne vreme na koje je izabran izborna komisija rešenjem dodeljuje prvom narednom kandidatu sa iste izborne liste kojem nije bio dodeljen mandat odbornika u roku od dva dana od dana kada je konstatovano da je prestao mandat.“.

Zakon, dakle, ne poznaje ni institut saglasnosti kandidata, niti institut odricanja kandidata od mandata, odnosno neprihvatanje mandata, tako da prihvatanje ovakvih izjava ne bi bilo u skladu sa zakonom.

Činjenica je da su u praksi Republičke izborne komisije u primeni prethodnog Zakona o izboru narodnih poslanika po pitanju popune upražnjenog poslaničkog mesta prihvatane overene izjave kandidata o neprihvatanju mandata narodnog poslanika, ali je takva praksa, iako zakonom neregulisana, praktično bila posledica toga što je prema ranijem zakonu postojala obaveza da se od kandidata pribavi saglasnost da mu se dodeli upražnjeni mandat, pa se u praksi postavilo pitanje kako postupiti ako taj kandidat ne da saglasnost. Sada je takvo pitanje postalo bespredmetno.

U skladu sa navedenim, iznosimo mišljenje da je izborna komisija dužna da, u skladu sa članom 72, odnosno članom 73. u slučaju koalicione izborne liste, dodeli mandat prvom narednom kandidatu sa iste izborne liste, bez obzira na to da li taj kandidat želi ili ne želi da mu se mandat dodeli.

Članom 30. Zakona o javnim preduzećima ("Sl. glasnik RS", br. 15/2016 i 88/2019) predviđeno je da se direktor javnog preduzeća imenuje nakon sprovedenog javnog konkursa. Član 31. istog Zakona predvideo je da javni konkurs sprovodi Komisija za sprovođenje konkursa za izbor direktora, koja može biti: 1) Komisija Vlade, 2) Komisija autonomne pokrajine ili 3) Komisija jedinice lokalne samouprave. Komisija jedinice lokalne samouprave ima pet članova, od kojih je jedan predsednik i obrazuje je organ koji je statutom jedinice lokalne samouprave određen kao nadležan za imenovanje direktora (član 34. Zakona). Predsednik i članovi komisije ne mogu biti narodni poslanici, poslanici u skupštini autonomne pokrajine, odbornici u skupštinama jedinica lokalne samouprave, kao ni postavljena lica u organima državne uprave, organima autonomne pokrajine ili organima jedinica lokalne samouprave (član 35. Zakona).

Imajući navedene odredbe u vidu, a naročito uzimajući u obzir navedena ograničenja za imenovanja u komisiju za izbor direktora javnog preduzeća predviđena članom 35. Zakona, mišljenje Stručne službe SKGO je da predsednik Nadzornog odbora tog javnog preduzeća može biti član komisije.

Članom 31. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika ("Sl. glasnik RS", br. 21/2015, 92/2020 i 123/2022) propisano je sledeće:

“Poslodavac je dužan da zaposlenom isplati jubilarnu nagradu. Jubilarna nagrada isplaćuje se zaposlenom u godini kada navrši 10, 20, 30, 35 ili 40 godina rada ostvarenog u radnom odnosu.

Vreme provedeno na radu po osnovu ugovora o privremenim i povremenim poslovima, o delu, o stručnom osposobljavanju i usavršavanju, o dopunskom radu, kao i poseban staž osiguranja u skladu sa propisima PIO (npr. rođenje trećeg deteta, sportski staž, vreme za koje je osiguranik samostalno uplaćivao doprinose i sl.), kao i vreme obavljanja samostalne delatnosti se ne smatra radom u radnom odnosu.

Visina jubilarne nagrade iznosi:

1) pola prosečne plate - za 10 godina rada ostvarenog u radnom odnosu,

2) jednu prosečnu platu - za 20 godina rada ostvarenog u radnom odnosu,

3) jednu i po prosečnu platu - za 30 godina rada ostvarenog u radnom odnosu,

4) dve prosečne plate - za 35 godina rada provedenih u radnom odnosu,

5) dve i po prosečne plate - za 40 godina rada provedenih u radnom odnosu.

Prosečna plata iz stava 4. ovog člana jeste plata iz člana 29. stav 3. ovog ugovora.”

Iz navedenih odredbi sledi da zaposleni u osnovnim školama, srednjim školama i domovima učenika ostvaruju pravo na jubilarnu nagradu kada navrše 10, 20, 30 ili 35 godina rada ostvarenog u radnom odnosu, pri čemu se za obračun ne uzimaju samo godine rada ostvarene kod poslodavca koji isplaćuje jubilarnu nagradu nego i vreme provedeno u radnom odnosu kod drugog poslodavca. 

Dakle, zaposlenom će se priznati i vreme provedeno u radnom odnosu u mesari.