Na ovoj stranici SKGO objavljuje odgovore Stručne službe SKGO na pitanja koja iz lokalnih uprava dobija u vezi sa funkcionisanjem lokalne samouprave u različitim oblastima i sa primenom nadležnosti i poslova gradova i opština.
Odgovori su dati polazeći od prethodnih iskustava, uvida i gledišta Stručne službe SKGO o primeni nadležnosti lokalne samouprave, od potvrđene dobre prakse u gradovima i opštinama, kao i od iskustava saradnje SKGO sa partnerima iz republičkih institucija i različitih organizacija koje sarađuju sa lokalnim vlastima u Srbiji. Odgovori Stručne službe SKGO ne predstavljaju zvanično tumačenje primene propisa koji uređuju rad lokalnih vlasti, nego njeno mišljenje u vezi sa konkretnim pitanjem koje je postavljeno.
Baza pitanja i odgovora može se pretraživati preko pojma koje se pojavljuje u određenom pitanju ili odgovoru i preko tematskih oblasti, odnosno podtema, koje čine delove nadležnosti lokalne samouprave u Republici Srbiji.
Sve predloge i komentare u vezi sa ovim servisom možete poslati na e-mejl pitaj@skgo.org
Postavite pitanjeDa li službeniku kome miruje radni odnos u Opštinskoj upravi zbog postavljenja na funkciju sekretara Skupštine opštine, gde se nalazi na stalnom radu, prestaje radni odnos u Opštinskoj upravi po sili zakona kao službeniku, danom navršenja 65 godina života (čl.163. st. 1. tačka 1.) i ako mu radni odnos miruje i da li mu se u tom slučaju isplaćuje otpremnina zbog odlaska u penziju?
Članom 163. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 21/2016, 113/2017, 95/2018, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon i 86/2019 - dr. zakon) je propisano da, između ostalih razloga, službeniku prestaje radni odnos po sili zakona danom navršenja 65 godina života ako ima najmanje 15 godina staža osiguranja.
Navedene odredbe odnose se na službenike, ali ne i na funkcionere u organima jedinica lokalne samouprave, te s toga sekretaru skupštine opštine neće prestati funkcija navršavanjem 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja. Međutim, ukoliko tom licu miruje radni odnos u opštinskoj upravi to mirovanje će prestati danom ispunjenja uslova za prestanak radnog odnosa po sili zakona i to lice nakon prestanka funkcije neće moći da se vrati na rad u opštinsku upravu.
Po pitanju otpremnine za odlazak u starosnu penziju, to pravo u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 38/2019, 55/2020 i 51/2022) imaju zaposleni koji odlaze u penziju, shodnom primenom akta Vlade kojim se utvrđuje naknada troškova i otpremnina državnih službenika i nameštenika, u ovom slučaju to je Uredba o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika i nameštenika („Sl. glasnik RS“, br. 98/2007 - prečišćen tekst, 84/2014 i 84/2015). Kako se u skladu sa odredbama Zakona o zaposlenima u AP i JLS zaposlenima smatraju i funkcioneri koji na osnovu zakonom ili pokrajinskim propisom utvrđene obaveze ili ovlašćenja, imaju obavezu, odnosno koriste pravo da budu na stalnom radu, tako i funkcioneri ostvaruju pravo na otpremninu za odlazak u starosnu penziju. U ovom konkretnom slučaju funkcioner će ostvariti pravo na otpremninu ukoliko mu funkcija i radni odnos prestanu zbog ostvarivanja prava na starosnu penziju.
Opštim aktom skupštine opštine predviđena je mogućnost da sekrtetar skupštine ne mora biti na stalnom radu, već da funkciju vrši van radnog odnosa, kao funkcioner koji nije na stalnom radu. Da li prestankom radnog odnosa radi odlaska u starosnu penziju sekretaru skupštine opštine istovremeno prestaje i funkcija, ili može da nastavi da je vrši kao penzioner do isteka vremena na koje je postavljen, samo uz rešenje nadležnog radnog tela o promeni radnopravnog statusa kojim se utvrđuje da mandat nastavlja da vrši kao lice koje nije na stalnom radu?
Članom 163. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 21/2016, 113/2017, 95/2018, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon i 86/2019 - dr. zakon, 114/2021) propisano je da službeniku prestaje radni odnos po sili zakona, između ostalog, danom navršenja 65 godina života ako ima najmanje 15 godina staža osiguranja.
Članom 6. stav 1. ovog zakona predviđeno je da se na prava i dužnosti funkcionera i službenika koji nisu uređeni ovim ili posebnim zakonom ili drugim propisom, primenjuju opšti propisi o radu i poseban kolektivni ugovor za jedinice lokalne samouprave, kao i kolektivni ugovor kod poslodavca.
S tim u vezi, članom 13. Zakona propisano je da funkcioneru autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave funkcija prestaje u slučaju isteka vremena na koje je izabran, imenovan ili postavljen, podnošenja ostavke ili razrešenja, kao i u drugim slučajevima utvrđenim zakonom i drugim propisima kojima se uređuje prestanak funkcije, odnosno radnog odnosa.
Takođe, odredbama člana 14. stav 7. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave propisano je da funkcioneru prestaje radni odnos prestankom funkcije, odnosno danom prestanka obaveze vršenja dužnosti, odnosno nakon proteka roka iz st. 1-3. ovog člana, za funkcionere koji ostvaruju pravo na naknadu plate po prestanku funkcije.
Što se tiče posredne primene opštih propisa o radu, članom 175. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14, 13/17 - US), propisano je da radni odnos prestaje kad zaposleni navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja, ako se poslodavac i zaposleni drukčije ne sporazumeju.
Prema tome, član 163. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave, odnosi se na prestanak radnog odnosa po sili zakona na zaposlene - službenike, dok se za funkcionera koji je u radnom odnosu u organu AP ili JLS u pogledu prestanka radnog odnosa primenjuje Zakon o radu.
Imajući u vidu navedeno, mišljenja smo da sekretar skupštine može nastaviti da radi i nakon navršenja 65 godina života, odnosno vršenje ove funkcije traje do isteka mandata, odnosno isteka perioda na koji je postavljen, ili do razrešenja, odnosno ostavke.
Da li radnik Opštinske uprave, zaposlen kao načelnik Odeljenja za građevinske i komunalne poslove, može svojim privatnim pečatom inženjerske komore potpisivati nalaze i mišljenja o starosti objekta (privatni poslovi)? Uverenja o starosti objekta izdaje Odeljenje za urbanizam i imovinsko pravne poslove, koje pripada istoj Opštinskoj upravi.
Član 40. stav 1. Zakona o opštem upravnom postupku (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2016, 95/2018 - autentično tumačenje i 2/2023 - odluka US) kaže da ovlašćeno lice mora biti izuzeto:
Stav 4. istog člana kaže da se odredbe ovog člana o razlozima za izuzeće ovlašćenog službenog lica shodno primenjuju i na izuzeće zapisničara i veštaka.
Pod pretpostavkom da mišljenje o starosti objekta lice daje u svojstvu veštaka, rukovodilac organa – načelnika uprave - će ceniti ovu okolnost u smislu odredbi člana 40. Zakona o opštem upravnom postupku, odnosno u smislu obaveze izuzeća veštaka s obzirom da je on u radnom odnosu u upravi.
Takođe, treba ukazati i na odredbe Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS", br. 21/2016, 113/2017, 95/2018 i 114/2021) gde se u članu 40. kaže da je službenik dužan da o svom dodatnom radu obavesti poslodavca. Službenik može, uz pismenu saglasnost poslodavca, van radnog vremena da radi za drugog poslodavca ako dodatni rad nije zabranjen posebnim zakonom ili drugim propisom, ako ne stvara mogućnost sukoba interesa ili ne utiče na nepristrasnost rada službenika. Dalje se u članu 41. istog zakona kaže da saglasnost za dodatni rad službenika daje poslodavac. Saglasnost poslodavca nije potrebna za dodatni naučnoistraživački rad, objavljivanje autorskih dela i rad u kulturno-umetničkim, humanitarnim, sportskim i sličnim udruženjima. Poslodavac može zabraniti rad iz stava 2. ovog člana ako se njime onemogućava ili otežava rad službenika, šteti ugledu poslodavca, odnosno stvara mogućnost sukoba interesa ili utiče na nepristrasnost rada službenika. O dodatnom radu službenika na položaju odlučuje organ nadležan za njegovo postavljenje.
Dakle, dodatni rad službenika je zabranjen ukoliko stvara mogućnost sukoba interesa ili može uticati na nepristrasnost rada službenika, o čemu takođe odlučuje rukovodilac organa – načelnik uprave – u postupku davanja saglasnosti na dodatni rad.
U svakom slučaju, po pitanju potencijalnog postojanja sukoba interesa preporuka je obratiti se za mišljenje Agenciji za sprečavanje korupcije.
Prilikom računanja radnog staža zaposlenih, kako iskazati obavljanje privremenih i povremenih poslova? Da li se to vreme računa samo kao radno iskustvo, ili ga uračunati u radni staž zaposlenog, obzirom da je u pitanju rad van radnog odnosa?
Članom 36. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 38/2019, 55/2020 i 51/2022) predviđeno je da zaposleni ima pravo na dodatak na osnovnu platu u visini od 0,4% osnovne plate za svaku navršenu godinu rada u radnom odnosu (minuli rad) u državnom organu, organu autonomne pokrajine, odnosno organu lokalne samouprave, nezavisno od toga u kom organu je radio i da li je organ u kome je zaposleni radio u međuvremenu promenio naziv, oblik organizovanja ili je prestao da postoji. Pravo na minuli rad ostvaruje se i za godine rada kod poslodavca od koga je organ, odnosno poslodavac preuzeo nadležnosti, poslove i zaposlene. Zaposleni ostvaruje pravo na minuli rad i za godine rada provedene u organima ranijih saveznih država čiji je pravni sledbenik Republika Srbija, a koji su usled promene državnog uređenja prestali da postoje. Pravo na minuli rad u skladu sa ovim članom, ostvaruju zaposleni počev od 22. marta 2019. godine.
S obzirom da se za minuli rad računaju godine rada provedene u radnom odnosu, a imajući u vidu da je odredbama Zakona o radu („Sl. glasnik RS“, br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017 - odluka US, 113/2017 i 95/2018 - autentično tumačenje) angažovanje po ugovoru o obavljanju privremenih i povremenih poslova definisano kao rad van radnog odnosa, vreme na koje je lice bilo angažovano po osnovu ovog ugovora se ne mogu računati u minuli rad.
Da li je potrebno raspisati javni konkurs za izbor opštinskog pravobranioca pre njegovog postavljenja?
Shodno odredbama člana 53. Zakona o pravobranilaštvu („Sl. glasnik RS“, br. 55/2014) pravobranilačku funkciju u pravobranilaštvu autonomne pokrajine i pravobranilaštvu jedinice lokalne samouprave obavlja jedno i ili više lica koja se biraju u skladu sa odlukom o obrazovanju pravobranilaštva. Odredbe ovog zakona koje se odnose na Državno pravobranilaštvo shodno se primenjuju i na pravobranilaštvo autonomne pokrajine i pravobranilaštvu jedinice lokalne samouprave, pa tako i odredbe člana 37. istog zakona koje određuju status postavljenog lica za pravobranioca.
Dalje, članom 81. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 21/2016, 113/2017, 95/2018 i 114/2021) predviđeno je da se izvršilačko radno mesto popunjava trajnim premeštanjem, sprovođenjem internog konkursa, preuzimanjem službenika ili zasnivanjem radnog odnosa nakon sprovedenog javnog konkursa. Položaj se popunjava postavljenjem. Članom 94. istog zakona propisano je da se javni konkurs sprovodi radi popunjavanja radnih mesta službenika i nameštenika, kao i za prijem pripravnika.
S obzirom da je Zakonom o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave predviđeno da je funkcioner izabrano, imenovano, odnosno postavljeno lice (osim službenika na položaju) u organima jedinice lokalne samouprave, odnosno u organima gradske opštine, kao i u službama i organizacijama koje oni osnivaju prema posebnom propisu, i kako po istom zakonu nije predviđeno sprovođenje javnog konkursa za popunjavanje funkcija, a nije predviđeno ni Zakonom o pravobranilaštvu (u slučaju postavljenja pravobranioca), smatramo da nema zakonske obaveze sprovođenja javnog konkursa kod postavljenja opštinskog pravobranioca. Međutim, kako je Zakonom o pravobranilaštvu predviđeno da se opštinski pravobranilac bira u skladu sa odlukom o obrazovanju pravobranilaštva (član 53.), nije isključeno da se odlukom o pravobranilaštvu konkretne jedinice lokalne samouprave može predvideti sprovođenje javnog konkursa prilikom postavljenja pravobranioca.