Zakon o rodnoj ravnopravnosti propisuje obavezu organa javne vlasti (i poslodavaca), koji imaju više od 50 zaposlenih i radno angažovanih lica da svojim godišnjim planom/programom rada odrede posebne mere za ostvarivanje i unapređivanja rodne ravnopravnosti u svom radnom okruženju (član 15. st. 1. Zakona o rodnoj ravnopravnosti). Saglasno tome, svaki organ JLS, a ne samo Opštinska/Gradska uprava, pod uslovom da ima više od 50 zaposlenih i radno angažovanih lica, u obavezi je da svojim godišnjim planom/programom rada odredi posebne mere. Te posebne mere su ciljane mere koje organ JLS preduzima radi ostvarivanja i unapređivanja rodne ravnopravnosti, a koje će to konkretne mere biti, zavisi od prethodne ocene stanja u vezi sa položajem žena i muškaraca u organu. Plan kojim su utvrđene mere za ostvarivanje i unapređivanje rodne ravnopravnosti donosi rukovodilac organa JLS. 

Kada je reč o evidenciji o ostvarivanju rodne ravnopravnosti, svaki organ JLS dužan je da evidentira podatke o zaposlenima i radno angažovanim licima, i to na Obrascu br. 1, koji je utvrđen Pravilnikom o vođenju evidencije i izveštavanju o ostvarivanju rodne ravnopravnosti („Službeni glasnik RS“, broj 67/2022 ).

U krug zaposlenih saglasno čl. 3. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Službeni glasnik RS", br. 21/2017, 113/2017 - dr. zakon, 95/ 2021), spadaju funkcioneri koji na osnovu zakonom ili pokrajinskim propisom utvrđene obaveze ili ovlašćenja, imaju obavezu, odnosno koriste pravo da budu na stalnom radu, odnosno zasnivaju radni odnos radi vršenja dužnosti, kao i službenici i nameštenici. Saglasno tome, svi koji su na stalnom radu u organu, odnosno koji su zasnovali radni odnos u organu radi vršenja dužnosti ulaze u sastav zaposlenih u organu, u odnosu na koje se vodi evidencija i na Obrascu br. 1. podnosi izveštaj nadležnom ministarstvu, u skladu sa Pravilnikom o vođenju evidencije i izveštavanju o ostvarivanju rodne ravnopravnosti („Službeni glasnik RS“, broj 67/2022).  

U krug radno angažovanih lica spadaju, saglasno članovima 197-202. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017 - odluka US, 113/2017 i 95/2018 - autentično tumačenje), lica koja obavljaju rad van radnog odnosa, po osnovu ugovora o privremenim i povremenim poslovima, ugovora o delu, ugovora o stručnom osposobljavanju i usavršavanju ili ugovora o dopunskom radu. 

Što se tiče lica zaduženog za rodnu ravnopravnost, njega je dužan da odredi svaki organ javne vlasti koji ima više od 50 zaposlenih i radno angažovanih lica (čl. 64. st 1. Zakona o rodnoj ravnopravnosti). To podrazumeva i odgovarajuću izmenu i dopunu akta o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta. 

Lice zaduženo za rodnu ravnopravnost u Opštinskoj/Gradskoj upravi imenuje rukovodilac Opštinske/Gradske uprave.

U krug planskih akata kojima se ostvaruje i unapređuje rodna ravnopravnost spadaju i godišnji planovi i programi rada organa javne vlasti, odnosno poslodavaca. Imajući u vidu da su organi u JLS zapošljavaju, odnosno radno angažuju lica za obavljanje poslova, oni su i poslodavci i po tom osnovu su dužni da ispunjavaju zakonske obaveze kao i svaki drugi poslodavac. 

Saglasno tome, Zakon o rodnoj ravnopravnosti propisuje obavezu organa javne vlasti i poslodavaca kojim imaju više od 50 zaposlenih i radno angažovanih lica da svojim godišnjim planovima/programima rada odrede posebne mere za ostvarivanje i unapređivanja rodne ravnopravnosti u svom radnom okruženju (član 15. st. 1. ZRR). 

Ove mere mogu, dakle, biti utvrđene u okviru planova/programi, kao njegov poseban deo (odeljak). Zakon, međutim, ne isključuje mogućnost donošenja posebnog pravnog akta kojim će se propisati mere za ostvarivanje i unapređivanje ravnopravnosti. Takav akt može nositi naziv „Plan mera za ostvarivanje i unapređivanje rodne ravnopravnosti“ i biti usvojen po proceduri koja se primenjuje prilikom usvajanja godišnjih planova/programa rada.

Akcioni plan jedinice lokalne samouprave u smislu člana 13. Zakona o rodnoj ravnopravnosti („Sl. glasnik RS“, br. 52/21) je lokalni strateški dokument kojim se utvrđuju aktivnosti u cilju razvoja i unapređenja rodne ravnopravnosti za određeni period. 

Prema Zakonu o planskom sistemu Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, br. 30/18) akcioni plan je dokument javne politike najvišeg nivoa detaljnosti, kojim se razrađuju strategija ili program, u cilju upravljanja dinamikom sprovođenja mera javnih politika koje doprinose ostvarivanju posebnih ciljeva strategije, odnosno programa. Akcioni plan se, po pravilu, usvaja za period primene strategije, odnosno programa koji razrađuje  i ne može biti kraći od godinu dana. 

Takođe, članom 23. stav 5. Zakona o planskom sistemu Republike Srbije propisano je da prilikom izrade planskih dokumenata jedinice lokalne samouprave treba voditi računa o njihovoj usklađenosti sa planskim dokumentima donetim na republičkom nivou i nivou autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, vodeći računa o izvornim nadležnostima jedinice lokalne samouprave i autonomne pokrajine u domenu planiranja, propisanih Ustavom i zakonom.

Članom 38. stav 3. Zakona o planskom sistemu Republike Srbije propisano je da dokument javnih politika jedinice lokalne samouprave usvaja skupština jedinice lokalne samouprave, osim ako je drugačije propisano posebnim zakonom, te shodno tome, mišljenja smo da akcioni plan za unapređenje rodne ravnopravnosti usvaja skupština JLS.

Zbog obima zadataka i poslova, kao i ovlašćenja koja Savet za zdravlje ima prema Zakonu o javnom zdravlju, iako je praksa različita u opštinama, gradovima i gradskim opštinama, mišljenja smo da, je u skladu sa Zakonom o lokalnoj samoupravi, Savet za zdravlje posebno radno  telo skupštine, te ga shodno formira odnosno obrazuje Skupština gardske opštine. 

Član 262. Zakona o zdravstvenoj zaštiti („Sl. glasnik RS“, br. 25/2019) propisuje postupak prenosa osnivačkih prava, rokove i radnje koje je potrebno sprovesti u ovom postupku. U tom smislu, načela prenosa su regulisana stavovima 1 do 4, dok stavovi 5 do 12 regulišu finansijski aspekt prenosa i obaveze aktera – zdravstvenih ustanova i osnivača JLS, odnosno Republike Srbije kao preuzimaoca osnivačkih prava. Stav 5. glasi:

„Za zdravstvenu ustanovu u javnoj svojini za koju se u postupku kontrole iz stava 4. ovog člana utvrdi da je nastupila trajnija nesposobnost plaćanja, odnosno preteća nesposobnost plaćanja, odnosno prezaduženost pod uslovima propisanim zakonom kojim se uređuje stečaj, jedinica lokalne samouprave koja vrši osnivačka prava nad zdravstvenom ustanovom po propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona, dužna je da kao solidarni dužnik u svom budžetu obezbedi sredstva za izvršavanje obaveza zdravstvene ustanove prema poveriocima koje su preuzete i koje nisu plaćene do dana stupanja na snagu ovog zakona, odnosno do dana preuzimanja osnivačkih prava nad zdravstvenom ustanovom od strane Republike Srbije, odnosno autonomne pokrajine, i da započne sa plaćanjem obaveza prema poveriocima u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona, a ukoliko se plaćanje vrši u više mesečnih rata, da plaćanje prema poveriocima u celini izvrši najkasnije do 31. decembra 2021. godine.“

Dakle zakonodavac je predvideo obavezu izmirenja dugovanja za zdravstvene ustanove koje su u skladu sa zakonskim propisima prezadužene i u tom smislu uredio dinamiku i način izmirenja neizmirenih obaveza za ovu kategoriju zdravstvenih ustanova, a na teret JLS kao osnivača. Stavom 6. je predviđena mogućnost da se u slučaju nedostatka sredstava odlukom Vlade odobri obezbeđenje nedostajućeg iznosa. Ovaj izuzetak se odnosi isključivo na ustanove koje su prezadužene.

Zakonodavac je regulisao i pitanje odgovornosti za obaveze u periodu prenosa osnivačkih prava i to tako što u stavu 7. propisuje da za ove obaveze solidarno odgovara jedinica lokalne samouprave koja vrši osnivačka prava na dan stupanja na snagu zakona. Stavom 8. zakonodavac ograničava ustanovama kod kojih je nastupila trajnija nesposobnost plaćanja, odnosno preteća nesposobnost plaćanja, odnosno prezaduženost pod uslovima propisanim zakonom kojim se uređuje stečaj, pravo da preuzimaju nove obaveze od dobavljača, do momenta dok se ne obezbedi izvršavanje ranije preuzetih i dospelih obaveza, na način kako je to uređeno članom 262. Zakona.

Zaključak je da se stavovi 5, 6. i 7. odnose na kategoriju zdravstvenih ustanova kod kojih je nastupila trajnija nesposobnost plaćanja, preteća nesposobnost plaćanja ili prezaduženost.

Što se tiče obaveza JLS prema zdravstvenim ustanovama koje ne spadaju u napred navedene kategorije one su regulisane na sledeći način:

Stav 10. člana 262. Zakona o zdravstvenoj zaštiti propisuje da je: 

„Jedinica lokalne samouprave dužna je da obezbedi sredstva za vršenje osnivačkih prava nad zdravstvenim ustanovama čiji je bila osnivač do preuzimanja osnivačkih prava iz stava 1. ovog člana, radi izvršavanja obaveza zdravstvenih ustanova po izvršnim sudskim odlukama, za obaveze koje se ne finansiraju iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja ili na drugi način u skladu sa zakonom, a koje su nastale u periodu vršenja osnivačkih prava od strane jedinice lokalne samouprave.“

Stav 11. propisuje:

„Jedinica lokalne samouprave dužna je da obezbedi sredstva i za izvršavanje obaveza prema poveriocima zdravstvenih ustanova čiji je bila osnivač do preuzimanja osnivačkih prava iz stava 1. ovog člana, koje su nastale u periodu vršenja osnivačkih prava od strane jedinice lokalne samouprave, a koje zdravstvena ustanova ne može u celini ispuniti iz svojih sredstava, u skladu sa ovim zakonom.“

Formalno pravno postoji obaveza JLS da obezbedi sredstbva za izmirenje obaveza zdravstvenih ustanova po izvršnim sudskim odlukama, za obaveze koje se ne finansiraju iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja ili na drugi način u skladu sa zakonom, a koje su nastale u periodu vršenja osnivačkih prava od strane jedinice lokalne samouprave.

Takođe, formalno pravno stoji i činjenica da je zdravstvena ustanova po osnovu odredbe čl. 144. i 145. Zakona o zdravstvenoj zaštiti bila obavezna da obračuna, fkaturiše i naplati troškove koji se navode kao osnov izvršnog potraživanja na teret RFZO. Ovo pitanje je regulisano odredbama članova 194.-196. Zakona o zdrvstvenom osiguranju i ugovorom Zdravstvene ustanove i RFZO.

Dakle, obaveza JLS da obezbedi sredstva za pokriće troškova zdrvstvene ustanove po osnovu izvršnih sudskih odluka postoji ukoliko su uspunjeni određeni uslovi. Ovakva obaveza je bezuslovna samo i jedino ako je u postupku propisanom stavom 4. člana 262. Zakona o zdravstvenom osiguranju utvrđeno da je u određenoj zdravstvenoj ustanovi nastupla prezaduženost, trajnija nesposobnost plaćanja ili preteća nesposobnost plaćanja. U svakom drugom slučaju obaveza JLS postoji samo ukoliko su ispunjeni propisani uslovi:

• prvi je da je obaveza u postupku propisanom stavom 4. člana 262. Zakona takva obaveza evidentirana u zakonskom roku od 45 dana;
• drugi je da se obaveza koja je predmet izvršne sudske odluke ne finansira iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja ili drugih zakonom propisanih izvora;
• treći je da je obaveza nastala u peirodu kada je osnivačka prava nad zdravstvenom ustanovom vršila JLS;
• četvrti uslov je da je obaveza evidentirana u izveštajima zdravstvene ustanove, da je JLS kao osnivač bio upoznat sa određenom obavezom i da je bio u mogućnosti da planira sredstva za namirenje iste, odnosno da obavezu reguliše u skladu sa svojim mogućnostima i u rokovima propisanim Zakonom, putem poravnanja ili na drugi zakonom dopušten način.

Važno je razumeti da su u krajnjoj liniji u pitanju oblligacioni odnosi dva pravna entiteta koji su u jednom vremenskom periodu imali status povezanih lica u smislu Zakona. U tom pogledu naravno, kako procesno pravno, tako i materijalno pravno, nije bez značaja i sam sadržaj obaveze, odnosno sudske odluke i činjeničnog stanja koje je u postupku utvrđeno, naročito stoga što je vrsta troškova u vezi sa kojima je izvršna sudska odluka doneta takva da otvara mnoga pitanja u vezi sa postupanjem aktera radno pravnog odnosa koji je do spora doveo.