Na ovoj stranici SKGO objavljuje odgovore Stručne službe SKGO na pitanja koja iz lokalnih uprava dobija u vezi sa funkcionisanjem lokalne samouprave u različitim oblastima i sa primenom nadležnosti i poslova gradova i opština.
Odgovori su dati polazeći od prethodnih iskustava, uvida i gledišta Stručne službe SKGO o primeni nadležnosti lokalne samouprave, od potvrđene dobre prakse u gradovima i opštinama, kao i od iskustava saradnje SKGO sa partnerima iz republičkih institucija i različitih organizacija koje sarađuju sa lokalnim vlastima u Srbiji. Odgovori Stručne službe SKGO ne predstavljaju zvanično tumačenje primene propisa koji uređuju rad lokalnih vlasti, nego njeno mišljenje u vezi sa konkretnim pitanjem koje je postavljeno.
Baza pitanja i odgovora može se pretraživati preko pojma koje se pojavljuje u određenom pitanju ili odgovoru i preko tematskih oblasti, odnosno podtema, koje čine delove nadležnosti lokalne samouprave u Republici Srbiji.
Sve predloge i komentare u vezi sa ovim servisom možete poslati na e-mejl pitaj@skgo.org
Postavite pitanjeDa li je prilikom rešavanja viška zaposlenih i to jednog službenika i jednog nameštenika obavezno sprovođenje programa racionalizacije u saradnji sa Nacionalnom službom za zapošljavanje i reprezentativnim sindikatom u skladu sa odredbama PKU, ili je dovoljno ispoštovati odredbe Zakona o zaposlenima u AP i JLS, tako što bi isti nakon izmene sistematizacije bili neraspoređeni u trajanju od dva meseca, nakon čega bi im prestao radni odnos? Da li istima u ovom slučaju pripada pravo na otpremninu?
Višak zaposlenih u organima lokalne samouprave regulisan je Zakonom o radu, Zakonom o zaposlenima u autnomnim pokrajinama i jedinicma lokalne samouprave i Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u jedinicama lokalne samouprave.
Zakon o radu („Sl. glasnik RS“, br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017 - odluka US, 113/2017 i 95/2018 - autentično tumačenje), kao lex generali, u članu 153. propisuje da je poslodavac je dužan da donese program rešavanja viška zaposlenih (u daljem tekstu: program), ako utvrdi da će zbog tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena u okviru perioda od 30 dana doći do prestanka potrebe za radom zaposlenih na neodređeno vreme, i to za najmanje:
Program je dužan da donese i poslodavac koji utvrdi da će doći do prestanka potrebe za radom najmanje 20 zaposlenih u okviru perioda od 90 dana, zbog gore navedenih razloga, bez obzira na ukupan broj zaposlenih kod poslodavca.
Prema članu 154. Zakona o radu, poslodavac je dužan da, pre donošenja programa, u saradnji sa reprezentativnim sindikatom kod poslodavca i republičkom organizacijom nadležnom za zapošljavanje, preduzme odgovarajuće mere za novo zapošljavanje viška zaposlenih.
Pošto se u konkretnom slučaju radi o Opštinskoj upravi sa 41 zaposlenim na neodređeno vreme, a za sada je utvrđeno da prestaje potreba za radom 3 zaposlena, obaveza donošenja program rešavanja viška zaposlenih ne postoji.
Zakon o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 21/2016, 113/2017, 95/2018, 114/2021, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon) u glavi XIV reguliše prestanak potrebe za radom službenika. U članu 165. Zakona navedeni su svi razlozi za prestankom potrebe za radom radnika i u njemu je propisano da službenik zaposlen na neodređeno vreme stiče status zaposlenog za čijim je radom prestala potreba ako zbog ukidanja organa uprave autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave, odnosno promene nadležnosti autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave, promene poslova koji se obavljaju u organu uprave, pokrajinskom organu, službi ili organizaciji koju osniva nadležni organ jedinice lokalne samouprave ili jedinice lokalne samouprave prema posebnom zakonu, ili ukoliko zbog izmene Pravilnika ne postoji radno mesto na koje može biti raspoređen.
U članu 168. Zakona predviđen je postupak eventualnog prestanka potrebe za radom službenika u slučaju donošenje ili promene pravilnika o sistematizaciji. U navedenom članu propisano je da u slučaju donošenja novog pravilnika, svi službenici raspoređuju se na odgovarajuća radna mesta. Ako novim pravilnikom neka radna mesta budu ukinuta ili broj službenika smanjen, prekobrojni službenici raspoređuju se na druga odgovarajuća radna mesta, a prednost imaju oni sa boljim ocenama u poslednja tri uzastopna ocenjivanja. U slučaju promene pravilnika, ako neka radna mesta budu ukinuta ili broj službenika smanjen, prekobrojni službenici premeštaju se na druga odgovarajuća radna mesta, a prednost imaju oni sa boljim ocenama u poslednja tri uzastopna ocenjivanja. Ako odgovarajuće radno mesto ne postoji, u slučaju donošenja novog, odnosno promene pravilnika, prekobrojni službenik može, uz svoju saglasnost, biti raspoređen, odnosno premešten na niže radno mesto koje odgovara njegovoj vrsti i nivou obrazovanja i za koje ispunjava ostale uslove za rad, a ako ni takvo radno mesto ne postoji, postaje neraspoređen. Ako se službenik ne saglasi sa raspoređivanjem, odnosno premeštajem rukovodilac donosi rešenje o prestanku radnog odnosa. Službeniku prestaje radni odnos danom konačnosti rešenja o prestanku radnog odnosa. Žalba ne odlaže izvršenje rešenja o raspoređivanju, odnosno premeštaju i rešenja kojim se utvrđuje da je službenik neraspoređen. U slučaju donošenja novog, odnosno izmene pravilnika, službenik može biti raspoređen, odnosno premešten na radno mesto u neposredno višem zvanju ako ispunjava uslove za napredovanje prdviđene Zakonom i druge uslove za rad na tom radnom mestu. U postupku pripreme pravilnika, poslodavac pribavlja mišljenje reprezentativnog sindikata. U slučaju donošenja novog pravilnika ili njegove izmene, a pre raspoređivanja ili premeštaja službenika na odgovarajuća radna mesta, može se sprovesti prethodna provera stručne osposobljenosti, znanja i veština.
Položaj neraspoređenih službenika uređen je članom 169. Zakona. Prema navedenom članu, dok je neraspoređen, službenik ima pravo na naknadu plate prema zakonu kojim se uređuju plate u autonomnoj pokrajini i jedinici lokalne samouprave. Sva prava iz radnog odnosa službenik ostvaruje kod poslodavca koji je doneo rešenje da je službenik neraspoređen. Neraspoređenom službeniku prestaje radni odnos protekom roka od dva meseca, od dana kada je rešenjem utvrđeno da je službenik nerapoređen. Službenik kome prestane radni odnos ima pravo na otpremninu prema zakonu kojim se uređuju plate u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave.
Kada se radi o namešteničkom radnom mestu, prema članu 187. stav 4. Zakona o zaposlenima u AP i JLS, namešteniku se otkazuje ugovor o radu kada usled promene unutrašnjeg uređenja kod poslodavca više ne postoji nijedno radno mesto na koje može biti premešten, odnosno raspoređen u skladu sa njegovom stručnom spremom.
Poseban kolektivni ugovor za zaposlene u jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 38/2019, 55/2020, 51/2022 i 44/2023) u članu 55. reguliše postupak pri rešavanju viška zaposlenih u organima JLS, po kome je poslodavac dužan da pre donošenja programa racionalizacije, odnosno smanjenja broja zaposlenih sa reprezentativnim sindikatom i Nacionalnom službom za zapošljavanje preduzme mere za zapošljavanje viška zaposlenih. Poslodavac je dužan da u postupku racionalizacije razmotri predloge reprezentativnog sindikata i da ga obavesti o svom stavu u roku koji ne može biti duži od osam dana. U stavu 3. navedenog člana, propisano je da je poslodavac dužan pri smanjenju broja zaposlenih uzme u obzir mogućnost: 1) raspoređivanja na druge poslove; 2) prekvalifikacije i dokvalifikacije; 3) rada sa nepunim radnim vremenom ili ne kraćim od polovine radnog vremena; 4) ostvarivanje drugih prava u skladu sa zakonom. Prema stavu 4. istog člana, službenik kome je rešenjem utvrđeno da je neraspoređen u skladu sa zakonom, ima pravo na naknadu plate u visini od 65% osnovne plate za mesec koji prethodi mesecu u kome je doneseno prvostepeno rešenje da je neraspoređen, za vreme dok je neraspoređen.
Članovi 56. i 57. PKU regulišu zaštitu posebnih kategorija zaposlenih pri rešavanju viška zaposlenih. U kontretnom slučaju, postupak se sprovodi u skladu sa članovima 168, 169. i 187. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave.
Dakle, iako poslodavac nije u obavezi da donese program racionalizacije u skladu sa Zakonom o radu kada radni odnos prestaje za 2 zaposlenih usled viška zaposlenih, mora se sprovesti procedura u skladu sa članom 55. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u jedinicama lokalne samouprave. U slučaju da neraspoređenim zaposlenima prestane radne odnos i posle preduzetih mera za rešavanje njihovog statusa, oni imaju pravo na otpremninu.
Pod kojim uslovima može doći do povećanja plate zaposlenom koji radi na poslovima zaštite od požara i vanrednih situacija i koji ima uverenje za položen stručni ispit iz oblasti zaštite od požara?
U skladu sa članom 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama ("Sl. glasnik RS", br. 34/2001, 62/2006 - dr. zakon, 63/2006 - ispr. dr. zakona, 116/2008 - dr. zakoni, 92/2011, 99/2011 - dr. zakon, 10/2013, 55/2013, 99/2014 i 21/2016 - dr. zakon) plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u organima i organizacijama teritorijalne autonomije i lokalne samouprave utvrđuju se na osnovu 1) osnovice za obračun plata (u daljem tekstu: osnovica); 2) koeficijenta; 3) dodatka na platu; 4) obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate, u skladu sa zakonom. Osnovnu platu izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u organima i organizacijama teritorijalne autonomije i lokalne samouprave čini proizvod osnovice i koeficijenta. Osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, koja takođe aktom utvrđuje i koeficijente za obračun i isplatu plata imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u JLS.
Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u državnim organima ("Sl. glasnik RS", br. 44/2008 - prečišćen tekst, 2/2012, 113/2017 - dr. zakon, 23/2018, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon) utvrđeni su osnovni koeficijenti za obračun i isplatu plata, kao i dodatni koeficijenti na osnovu složenosti i odgovornosti poslova. Član 5. stav 2 Uredbe predviđa da se ovako utvrđeni koeficijenti mogu uvećati:
Zaposlenom koji ima pravo na uvećanje koeficijenta po više osnova, ukupno uvećanje koeficijenta ne može biti veće od 10%.
Iz navedenih odredbi vidimo da službenici koji rade na poslovima vanrednih situacija i zaštiti od požara nisu izdvojeni kao grupa kojoj se može dodatno uvećati koeficijent obračunat u skladu sa Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u državnim organima.
Da li se može izdati građevinska dozvola, odnosno odobrenje za izvođenje radova, dogradnju, adaptaciju, rekonstrukciju i sl. za objekat koji je u celini ili delimično pod hipotekom? Da li je potrebno u tom slučaju priložiti saglasnost hipotekarnog poverioca, u skladu sa čl.17. Zakona o hipoteci?
Kod prava i obaveza vlasnika nepokretnosti i hipotekarnog poverioca neophodno je uzeti u obzir odredbe člana 16 i 17. Zakona o hipoteci.
Naime, članom 16. Zakona o hipoteci propisano je da vlasnik nepokretnosti nad kojom je ustanovljena hipoteka ima prava, između ostalih, da upotrebljava predmet hipoteke prema uobičajenoj nameni, da ubira plodove, kao i da predmet hipoteke otuđi i prenese pravo na treće lice.
Članom 17. Zakona o hipoteci propisane su obaveze vlasnika nepokretnosti. Stavom 1. ovog člana propisano je da vlasnik hipotekarne nepokretnosti ne sme fizički da menja predmet hipoteke bez pismene saglasnosti poverioca, koju hipotekarni poverilac neće odbiti da izda bez opravdanog razloga.
Pod fizičkim menjanjem se podrazumeva: pregrađivanje, dogradnja, rušenje, spajanje, deoba, i dr.
Stavom 2. istog člana propisano je da je vlasnik nepokretnosti dužan da čuva i održava predmet hipoteke kao dobar domaćin, odnosno dobar privrednik, da ne bi svojim postupcima ili propustima umanjio vrednost hipotekarne nepokretnosti.
Saglasno svemu navedenom mišljenja smo da je u konkretnom slučaju potrebno pribaviti saglasnost hipotekarnog poverioca ako se planira fizičko menjanje hipotekarne nepokretnosti.
Izmenom sistematizacije je iz opisa radnog mesta kontiste glavne knjige trezora (zvanje saradnik) izuzeta evidencija imovine i sistematizovano je novo radno mesto u zvanju savetnik. Da li je takva izmena u skladu sa zakonom i da li je u redu da dvoje službenika obavljaju iste poslove u različitim zvanjima?
Članom 58. stav 1. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 21/2016, 113/2017, 95/2018, 114/2021, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon) utvrđeno da se radna mesta i njihovo razvrstavanje po zvanjima uređuju se Pravilnikom. Stav 2. navedenog člana propisuje da Pravilnikom utvrđuju radna mesta i njihovi opisi, zvanja u kojima su radna mesta razvrstana, potreban broj izvršilaca za svako radno mesto, vrsta i nivo obrazovanja, državni stručni ispit, odnosno poseban stručni ispit, radno iskustvo u struci, potrebne kompetencije za obavljanje poslova radnog mesta, kao i drugi uslovi za rad na svakom radnom mestu.
Član 59. stav 1. Zakona navodi da se izvršilačka radna mesta razvrstavaju se po zvanjima, u zavisnosti od složenosti i odgovornosti poslova, potrebnih znanja i sposobnosti i uslova za rad.
Kriterijumi za razvrstavanje i merila za opis radnih mesta regulisana su Uredbom o kriterijumima za razvrstavanje radnih mesta i merilima za opis radnih mesta službenika u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br. 88/2016, 12/2022, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon). U članu 4 Uredbe se kaže da se položaji i izvršilačka radna mesta razvrstavaju se da bi se iskazao njihov značaj i doprinos u ostvarivanju nadležnosti odnosno poslova autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i gradske opštine.
U članu 10. Uredbe su propisana merila za procenu radnog mesta. To su: složenost poslova, samostalnost u radu, odgovornost, poslovna komunikacija i kvalifikacije. U zavisnosti od navednih merila, službenička radna mesta se razvrstavaju u zvanja samostalnog savetnika, savetnika, mlađeg savetniak, saradnika, mlađeg saradnika, višeg referenta, referenta i mlađeg referenta.
Član 9. stav 1. Uredbe propisuje da se izvršilačka radna mesta razvrstavaju tako što se na opis svih poslova radnog mesta primene merila za procenu radnog mesta i potom odredi zvanje koje najbolje odgovara radnom mestu.
Sastavljanje opisa radnog mesta, prema članu 23. Uredbe sastoji se od dve faze: sastavljanja prethodnog opisa radnog mesta i sastavljanja konačnog opisa radnog mesta. Prethodni opis radnog mesta sastavlja se tokom pripreme novog ili izmene važećeg pravilnika, kada se uvodi novo radno mesto, spajaju radna mesta ili menja zvanje koje je određeno na postojećem radnom mestu. Konačni opis radnog mesta sastavlja se nakon analize prethodnog opisa radnog mesta i razvrstavanja radnog mesta i unosi se u pravilnik.
Elementi od kojih se sastoji prethodni opis radnog mesta su: osnovni podaci o radnom mestu, svrha radnog mesta, opis svih poslova radnog mesta, kvalifikacije neophodne za radno mesto i predlog zvanja u koje bi se radno mesto razvrstalo.
Prethodni opis radnog mesta sastavlja rukovodilac koji rukovodi organizacionom jedinicom u kojoj se sistematizuje radno mesto, na posebnom obrascu.
Prethodni opis, zajedno sa obracem kometencija, dostavlja se službi/zaposlenom za poslove upravanja ljudskim resursima (analitičaru radnih mesta) , koji analizu i dalju razradu prethodnog opisa radnog mesta. Nakon izvršene analize i eventualne ispravke prethodnog opisa, započinje postupak razvrstavanja. Obaveza službe/zaposlenog na poslovima upravljanja ljudskim resursima je da izradi standardne opise radnih mesta za svako zvanje u određenoj oblasti rada koje su utvrđene kao posebne funkcionalne kompetencije, da bi se olakšalo razvrstavanje. Standardni opisi radnih mesta su primeri opisa tipičnih radnih mesta u kojima su sva merila tako ispunjena da se radno mesto može razvrstati u jedno zvanje. Analitičar radnih mesta počinje razvrstavanje tako što prethodni opis radnog mesta upoređuje sa standardnim opisom radnog mesta. Ako uporedna analiza prethodnog opisa radnog mesta sa standardnim opisom radnog mesta ne omogući razvrstavanje, analitičar radnih mesta primenjuje sva merila (merilo složenosti poslova, samostalnosti u radu, odgovornosti, poslovne komunikacije i kvalifikacija) na opis svakog posla iz prethodnog opisa radnog mesta.
Konačni opis radnog mesta sastavlja se pošto se radnom mestu odredi zvanje.Pored elemenata iz prethodnog opisa radnog mesta, konačni opis radnog mesta sadrži i naziv zvanja u koje je radno mesto razvrstano i potrebne kompetencije iz obrasca kompetencija. Konačni opis radnog mesta odobrava rukovodilac unutrašnje organizacione jedinice u kojoj se vrše poslovi upravljanja ljudskim resursima.
U konkretnom slučaju, potrebno je utvrditi da li postupak razvrstavanja radnih mesta sproveden na gore navedeni način, odnosno da li su urađeni prethodni i konačni opisi radnog mesta. Kada se radi o pitanju koje se odnosi na podatak da su radna mesta sa istovetnim opisom razvrstana u različita zvanja, to u svakom slučaju nije u skladu sa Uredbom o kriterijumima za razvrstavanje radnih mesta i merilima za opis radnih mesta službenika u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave. Merila za procenu radnog mesta su različita za svako zvanje, a u konkretnom slučaju se znatno razlikuju u svemu, a naročito kada se radi o potrebnim kvalifikacijama - za zvanje saradnika je propisano stečeno visoko obrazovanje na osnovnim akademskim studijama u obimu od 180 ESPB bodova, osnovnim strukovnim studijama, odnosno na studijama u trajanju do tri godine i najmanje tri godine radnog iskustva u struci, dok je za zvanje savetnika propisano stečeno visoko obrazovanje na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, master strukovnim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu i najmanje tri godine radnog iskustva u struci.
Radna mesta sa istovetnim opisom radnog mesta razvrstavaju se isto zvanje, s tim da se predviđa veći broj izvršilaca.
Kako je bolje formirati jedinicu civilne zaštite za opšte namene kroz dobrovoljno vatrogasno društvo, ili kao zasebnu jedinicu civilne zaštite za opšte namene?
Obrazovanje jedinica civilne zaštite opšte namene radi se na osnovu Procene rizika od katastrofa, kao i postojećih kapaciteta, pre svega ljudskih, u jedinici lokalne samouprave. Neka nepisana opšta preporuka, za manje jedinice lokalne samouprave, po broju stanovnika, veličini teritorije, ali i mogićih rizika je da se sklope posebni ugovori sa dobrovoljnim vatrogasnim društvima (DVD), pa ova društva da imaju ulogu jedinica civilne zaštite opšte namene. Ovo je mogućnost ne samo za JLS da nadomesti potrebe i ispuni zakonske obaveze, već i za DVD da kroz finansiranje civilne zaštite dođu do nekih dodatnih izvora finansiranja. Ipak, obuke i procedure koje su vezane za jedinice civilne zaštite opšte namene, odnosno, njene pripadnike, su mnogo jednostavnije, tj. manje zahtevne od obuka za pripadnike DVD-a. Dodatno, pripadnici jedinica civilne zaštite opšte namene su manje obučeni i opremljeni, pa su i „mobilniji“ i manje zahtevni u odnosu na prirodu angažmana.
Mišljenja smo da, gde god postoje DVD treba raditi na „fuziji“ odnosno „koptiranju“ ovih udruženja i pripadnika u sistem civilne zaštite na lokalnom nivou, jer bi to doprinelo jačem sistemu smanjenja rizika od katastrofa. Kada je u pitanju lokalna samouprava kao što je grad Loznica, dodatno smo mišljenja da treba da postoje i jedinice civilne zaštite opšte namene i DVD kao deo sistema civilne zaštite, odnosno, sa funkcijom jedinica civilne zaštite opšte namene. Ovo je i mogućnost da se i učešćem kroz različite projekte dođe do nedostajućih resursa, pre svega materijalnih - opreme, ali i obuka i vežbi jedinica civilne zaštite opšte namene itd.
Za početak je jednostavnije krenuti sa već postojećim strukturama, kao što su DVD, jer poseduju i veštine i infrastrukturu, pa nakon toga ići ka formiranju i jedinica civilne zaštite opšte namene sa pripadnicima koji nisu deo sistema DVD. Ovo, naravno, zavisi i od postojećeih opasnosti, odnosno, potreba da se odgovori na rizike od nepogoda.