Na ovoj stranici SKGO objavljuje odgovore Stručne službe SKGO na pitanja koja iz lokalnih uprava dobija u vezi sa funkcionisanjem lokalne samouprave u različitim oblastima i sa primenom nadležnosti i poslova gradova i opština.
Odgovori su dati polazeći od prethodnih iskustava, uvida i gledišta Stručne službe SKGO o primeni nadležnosti lokalne samouprave, od potvrđene dobre prakse u gradovima i opštinama, kao i od iskustava saradnje SKGO sa partnerima iz republičkih institucija i različitih organizacija koje sarađuju sa lokalnim vlastima u Srbiji. Odgovori Stručne službe SKGO ne predstavljaju zvanično tumačenje primene propisa koji uređuju rad lokalnih vlasti, nego njeno mišljenje u vezi sa konkretnim pitanjem koje je postavljeno.
Baza pitanja i odgovora može se pretraživati preko pojma koje se pojavljuje u određenom pitanju ili odgovoru i preko tematskih oblasti, odnosno podtema, koje čine delove nadležnosti lokalne samouprave u Republici Srbiji.
Sve predloge i komentare u vezi sa ovim servisom možete poslati na e-mejl pitaj@skgo.org
Postavite pitanjeLice je zasnovalo radni odnos na neodređeno vreme putem konkursa za vreme važenja Zakona o radnim odnosima u državnim organima, nakon nekoliko godina postavljeno je za sekretara skupštine opštine i tom prilikom mu je urađeno rešenje o mirovanju radnog odnosa u Opštinskoj upravi. U vreme početka primene Zakona o zaposlenima u AP i JLS, isto lice je postavljeno za v.d. načelnika Opštinske uprave, a nakon sprovedenog javnog konkursa i za načelnika uprave. Šta se dešava ako istom licu prestane funkcija načelnika uprave, na bilo koji način, s obzirom da ima rešenje o mirovanju radnog odnosa u Opštinskoj upravi? Da li se to lice, u svakom slučaju, vraća na rad u upravu u kojoj mu miruje radni odnos (u pitanju je ista JLS)? Koje su radnje trebalo da budu ispoštovane i sprovedene, s obzirom da je lice sa izvršilačkog radnog mesta postavljeno na jednu, pa bez pauze odmah potom na drugu funkciju?
Shodno čl. 6. Zakona o zaposlenima u AP i JLS na prava i dužnosti funkcionera i službenika koji nisu uređeni ovim ili posebnim zakonom ili drugim propisom, primenjuju se opšti propisi o radu i poseban kolektivni ugovor za jedinice lokalne samouprave (u daljem tekstu: poseban kolektivni ugovor), kao i kolektivni ugovor kod poslodavca.
Zakonom o radu i to čl. 79. propisano je da zaposlenom miruju prava i obaveze koje se stiču na radu i po osnovu rada, osim prava i obaveza za koje je zakonom, opštim aktom, odnosno ugovorom o radu drukčije određeno, ako odsustvujete sa rada zbog izbora, odnosno imenovanja na funkciju u državnom organu, sindikatu, političkoj organizaciji ili drugu javnu funkciju čije vršenje zahteva privremeno da prestane da radi kod poslodavca.
U skladu sa čl. 3. Zakona o zaposlenima u AP i JLS, službenik je zaposleno lice koje profesionalno obavlja stručne poslove iz nadležnosti autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave ili sa njima povezanih opštih pravnih poslova, informatičkih, materijalno-finansijskih, računovodstvenih i administrativnih poslova. Službenik je zaposleno lice na izvršilačkom radnom mestu kao i na radnom mestu službenika na položaju.
Dakle, ukoliko je neko lice postavljeno za načelnika ili zamenika načelnika opštinske uprave nema pravo na mirovanje radnog odnosa.
Međutim, članom 54. Zakona o zaposlenima u AP i JLS, je propisano da službenik kome je prestao rad na položaju iz razloga utvrđenih članom 51. tač. 1), 2) i 10) (protek vremena, podnošenje ostavke i ukidanje položaja) ovog zakona ima pravo da kod poslodavca bude raspoređen na drugo radno mesto za koje ispunjava uslove.
Ukoliko ne postoji radno mesto na koje može biti raspoređen, službenik ima pravo na naknadu plate u trajanju od tri meseca u visini koju je imao u vreme prestanka rada na položaju, iz razloga utvrđenih čl. 51. tač. 1) i 10) ovog zakona (protek vremena, ukidanje položaja).
Pravo na naknadu iz stava 2. ovog člana može se izuzetno produžiti do tri meseca ukoliko u tom vremenu službenik stiče pravo na penziju.
Pravo iz stava 2. ovog člana prestaje pre isteka roka od tri meseca, zasnivanjem radnog odnosa ili sticanjem prava na penziju prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Službenik pravo is st. 2. i 3. ovog člana ostvaruje kod poslodavca kod koga je ostvarivao prava po osnovu rada na položaju.
Pravo iz st. 2. i 3. ovog člana, po zahtevu službenika, utvrđuje organ nadležan za njegovo postavljenje.
Zahtev za ostvarivanje prava iz stava 2. ovog člana, službenik može uputiti u roku od 15 dana prestanka rada na položaju, s tim što pravo iz stava 2. ovog člana ostvaruje od narednog dana od dana prestanka rada na položaju.
S obzirom na sve navedeno, pomenuto lice nakon postavljenja na mesto načelnika uprave neće moći da ostvari pravo na mirovanje radnog odnosa utvrđeno stupanjem na prvu funkciju (pre postavljenja na mesto načelnika uprave), već će nakon razrešenja moći da ostvari prava u skladu sa članom 54. Zakona o zaposlenima u AP i JLS.
Izborne radnje u vezi izbora raspisanih za 26. april 2020. godine prekinute su rešenjem o prekidu izbornih radnji 16.03.2020. godine zbog izbijanja epidemije COVID-19 virusa. Nakon ukidanja vanrednog stanja izborne radnje su nastavljene 11.05.2020. godine. Kako Opštinska izborna komisija treba da postupi u slučaju kada su prikupljeni potpisi birača za izlazak na lokalne izbore (prikupljeno je oko 30 potpisa), a lista nije predata jer su prekinute izborne radnje? Da li podnosilac izborne liste treba da prikuplja nove potpise npr. prikupio je oko 30 potpisa i overio (da li ih prihvatiti) i nastaviti sa prikupljanjem novih ili mora ponovo da ih prikuplja pošto i na samim obrascima piše da su izbori zakazani za 21.06.2020. godine, a na prethodnima je bilo 26.04.2020. godine?
Sve uredno overene i pravno valjane izjave birača prikupljene tokom izbornog procesa započetog 4. marta, odnosno prikupljene za izbore koji su bili raspisani za 26. april 2020. godine moraju se smatrati važećim. Izborni postupak, prekinut 16. marta usled nastupanja vanrednog stanja, 11. maja nije počeo ispočetka, već se sam nastavio tamo gde je stao i sa novim datumom održavanja izbora.
Upravo da ne bi bilo ovakvih nedoumica kod učesnika na izborima, Republička izborna komisija je u članu 34. stav 3. Odluke o izmenama i dopunama Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike Narodne skupštine, raspisanih za 26. april 2020. godine (“Službeni glasnik RS”, br. 69/20) propisala da obrasci za podnošenje izborne liste kandidata za narodne poslanike ostaju na pravnoj snazi u nepromenjenom obliku. Svrha ovakve odredbe jeste da svim podnosiocima izbornih lista koji su zainteresovani za kandidovanje na izborima a koji se još uvek nisu kandidovali, jasno stavi do znanja da ne treba da ispočetka pripremaju izbornu dokumentaciju, već samo da nastave tamo gde u stali u postupku prikupljanja, uključujući i izjave birača.
U tom smislu, nije bilo neophodno da lokalne komisije propisuju nove obrasce, odnosno da u njima menjaju datum izbora. Ipak, značajan broj izbornih komisija je odlučio da promeni datum izbora u obrascima, što i dalje ne znači da učesnici na izborima treba da sve obrasce sa ranijim datumom izbora zamene novim. Suprotno tumačenje bi mnogima bitno otežalo dalji proces kandidovanja, što se nikako ne sme dozvoliti, naprotiv, jer se mora imati u vidu i načelo Zakona o opštem upravnom postupku o ekonomičnosti postupka i obavezi organa koji vodi postupak da ga vodi bez odugovlačenja i uz što manje troškove po stranku i drugog učesnika u postupku.
Dakle, sve uredno overene izjave birača prikupljene na propisanom obrascu pre nastupanja vanrednog stanja moraju da budu prihvaćene, bez obzira na datum izbora naveden u tim izjavama.
Shodno usvojenim izmenama izbornih zakona, omogućava se opštinskim upravama da vrše overu potpisa birača koji podržavaju izborne liste za izbor narodnih poslanika i odbornika primenom odredbi Zakona o overavanju potpisa, rukopisa i prepisa odnosno Zakona kojima se uređuje javnobeležnilka delatnost. Da li predmetna izmena zakona podrazumeva da opštinske uprave imaju zakosnko ovlašćenje i da mogu overavati potpise birača koji podržavaju izbornu listu, bez obzira na činjenicu da na svojoj teritoriji imaju imenovane javne beležnike? Ko je ovlašćen da vrši overu i stavlja klauzule, odnosno da li je rukovodilac organa taj koji će za ovaj konkretan posao ovlastiti zaposlene iz reda Opštinske uprave da vrše konkretne overe?
Zakonom o izmeni i dopuni Zakona o izboru narodnih poslanika i Zakonom o izmeni i dopuni Zakona o lokalnim izborima, koji su objavljeni u “Službenom glasniku Republike Srbije” br. 68 od 10. maja 2020. godine, kada su i stupili na snagu, dato je ovlašćenje opštinskim i gradskim upravama da overavaju izjave birača da podržavaju izbornu listu kandidata za narodne poslanike ili izbornu listu kandidata za odbornike, bez obzira na to da li je u konkretnoj opštini ili gradu imenovan javni beležnik. Dakle, od sada opštinske uprave mogu da overavaju izjave birača paralelno i ravnopravno sa javnim beležnicima (tamo gde nema javnih beležnika, uz opštinsku/gradsku upravu overu izjave birača mogu da vrše i osnovni sudovi, sudske jedinice ili prijemne jedinice ili prijemne kancelarije osnovnih sudova.
Treba obratiti pažnju na to da je Republička izborna komisija 11. maja 2020. godine donela Odluku o izmenama i dopunama Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike Narodne skupštine, raspisanih za 26. april 2020. godine, koja je istog dana, 11. maja 2020. godine, objavljena u “Službenom glasniku RS” broj 69 i stupila na snagu. Članom 15. Ove odluke izmenjen je član 43. Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike, raspisanih za 26. april 2020. godine. Članom 15. je, između ostalog, propisano da “opštinska/gradska uprava može da vrši overu izjava birača da podržavaju izbornu listu samo na svojoj teritoriji i to samo onih birača koji imaju prijavljeno prebivalište na teritoriji opštine, grada, odnosno gradske opštine”.
Mišljenja smo da je na načelniku uprave da, u skladu sa članom 59. stav 2. Zakona o lokalnoj samoupravi, aktom o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji opštinske uprave, službi i organizacija, definiše način vršenja i poslova overe izjave birača, kao i da u skladu sa članom 63. istog zakona odredi zaposlene koji će obavljati predmetne poslove overe. Međutim, ovo tumačenje ne treba uzeti za merodavno, te u tom smislu preporuka je da se zvanično mišljenje povodom pitanja ko vrši overu i stavlja klauzule zatraži od Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave.
Da li može da se menja stalni sastav Opštinske izborne komisije s obzirom da odbornička grupa zahteva razrešenje člana koji je otišao u inostranstvo i imenovanje novog člana, u postupku sprovođenja izbora?
Stalni sastav Opštinske izborne komisije može da se menja, tačnije nema prepreka da skupština opštine izvrši izmenu na predlog ovlašćenog predlagača za zamenu člana kojeg je predložio. Naravno, ovo važi samo u vreme redovnih izbora, što je trenutno slučaj u većini lokalnih samouprava, kada skupština opštine nije raspuštena, odnosno dok je još u mandatu.
U prilog ovome može da posluži svež primer u vezi sa Republičkom izbornom komisijom. Naime, Narodna skupština je 10. maja 2020. donela Odluku o izmenama Odluke o razrešenju i imenovanju članova i zamenika članova Republičke izborne komisije (“Sl. glasnik RS”, br. 68/70), kojom je, umesto jednog preminulog člana, imenovan nov član, na predlog poslaničke grupe Socijalističke partije Srbije.
Kada se desi da sekretar Skupštine ode na porodiljsko, odnosno odsustvo radi nege deteta, a postavljen je zamenik sekretaraSkupštine koji bi takođe trebalo da ode na trudničko bolovanje, a s obzirom na to, da je ovo izborna godina i da i sekretaru/zameniku sekretara Skupštine ističe mandat samim konstituisanjem nove Skupštine, kakav je njihov status, tj. koja je mogućnost da zamenik sekretara Skupštine otvori trudničko i porodiljsko?
U skladu sa članom 40. Zakona o lokalnoj samoupravi Skupština opštine ima sekretara koji se stara o obavljanju stručnih poslova u vezi sa sazivanjem i održavanjem sednica skupštine i njenih radnih tela i rukovodi administrativnim poslovima vezanim za njihov rad. Sekretar skupštine se postavlja, na predlog predsednika skupštine, na četiri godine i može biti ponovo postavljen. Za sekretara skupštine opštine može biti postavljeno lice koje ima stečeno visoko obrazovanje iz naučne oblasti pravne nauke na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu, sa položenim stručnim ispitom za rad u organima uprave i radnim iskustvom od najmanje tri godine. Skupština opštine može, na predlog predsednika skupštine, razrešiti sekretara i pre isteka mandata. Sekretar može imati zamenika koji ga zamenjuje u slučaju njegove odsutnosti. Zamenik sekretara skupštine opštine postavlja se i razrešava na isti način i pod istim uslovima kao i sekretar.
U skladu sa članom 3. Zakona o zaposlenima u AP i JLS funkcioner je izabrano, imenovano, odnosno postavljeno lice (osim službenika na položaju) u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, odnosno u organima gradske opštine, kao i u službama i organizacijama koje oni osnivaju prema posebnom propisu. Članom 13. je predviđeno da funkcioneru autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave funkcija prestaje u slučaju:
Prema odredbama člana 187. Zakona o radu koje govore o posebnoj zaštiti od otkaza ugovora o radu za vreme trudnoće, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta poslodavac ne može zaposlenom da otkaže ugovor o radu. Zaposlenom iz stava 1. ovog člana rok za koji je ugovorom zasnovao radni odnos na određeno vreme produžava se do isteka korišćenja prava na odsustvo. Rešenje o otkazu ugovora o radu ništavo je ako je na dan donošenja rešenja o otkazu ugovora o radu poslodavcu bilo poznato postojanje okolnosti iz stava 1. ovog člana ili ako zaposleni u roku od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa obavesti poslodavca o postojanju okolnosti iz stava 1. ovog člana i o tome dostavi odgovarajuću potvrdu ovlašćenog lekara ili drugog nadležnog organa.
Dakle, u ovom konkretnom slučaju, za vreme trudnoće, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, radni odnos ne može prestati uprkos prestanku funkcije.