Zakonom o finansiranju političkih aktivnosti („Službeni glasnik RS“, br. 43/2011, 123/2014 i 88/2019) uređeni su izvori i način finansiranja, evidencija i kontrola finansiranja političkih aktivnosti političkih stranaka, koalicija i grupa građana, odnosno političkih subjekata.

Članom 16. ovog zakona, propisano je da se sredstva iz javnih izvora koja se obezbeđuju za finansiranje redovnog rada političkih subjekata čiji su kandidati izabrani za narodne poslanike, poslanike, odnosno odbornike određuju na nivou od 0,105% poreskih prihoda budžeta Republike Srbije, poreskih prihoda budžeta autonomne pokrajine, odnosno poreskih prihoda budžeta jedinice lokalne samouprave.

Dakle, visina sredstava za redovan rad političkih stranaka koje se finansiraju iz budžeta jedinice lokalne samouprave, određuje se na nivou od 0,105% planiranih poreskih prihoda budžeta JLS za godinu za koju se budžet donosi (prihodi planirani na grupi konta 71 – Porezi, odnosno u ovom slučaju u odluci o budžetu JLS za 2020. godinu. Ovako utvrđen iznos sredstava se u budžetu jedinice lokalne samouprave planira na rashodnoj strani na ekonomskoj klasifikaciji 481- Dotacije nevladinim organizacijama. 

U skladu sa odredbama člana 17. ovog zakona, raspodela sredstava za finansiranje redovnog rada političkih partija vrši se političkim subjektima koji su osvojili mandate u predstavničkim telima srazmerno broju glasova, obračunatih tako što se broj glasova do 5% važećih glasova svih birača koji su glasali množi koeficijentom 1,5, a broj glasova preko 5% važećih glasova svih birača koji su glasali množi koeficijentom 1.

Političkom subjektu koji je na izborima nastupao kao koalicija sredstva se dele prema koalicionom sporazumu.

Srazmerni deo pripadajućih sredstava, nadležni organ jedinice lokalne samouprave prenosi političkim subjektima svakog meseca, do desetog dana u mesecu za prethodni mesec.

Izborna komisija JLS donosi Izveštaj o sprovedenim izborima za odbornike JLS koji, između ostalog, sadrži broj glasova i mandata koji su osvojile pojedine liste. Na osnovu navedenog izveštaja, nadležna finansijska služba vrši obračun raspodele sredstava na način predviđen članom 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti, odnosno srazmerno broju glasova. Dakle, za isplatu je dovoljan izveštaj Izborne komisije i obračun finansijske službe (ne donosi se posebno rešenje za raspodelu sredstava), na osnovu kojeg se sredstva prenose političkim subjektima svakog meseca, do desetog dana u mesecu za prethodni mesec.    

Izmenama i dopunama Zakona o izboru narodnih poslanika i Zakona o lokalnim izborima, došlo je do promene koja se odnosi na cenzus, prema kojoj u raspodeli mandata učestvuju sve izborne liste koje su dobile najmanje 3% glasova birača, umesto minimalnih 5% predviđenih u prethodnom zakonskom rešenju.

Međutim, kako odredbe člana 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti nisu menjane, prilikom obračuna raspodele sredstava za osnovicu se uzima broj glasova političkog subjekta, tako što se broj glasova do 5% važećih glasova svih birača koji su glasali množi koeficijentom 1,5, a broj glasova preko 5% koeficijentom 1. 

U nastavku je dat primer načina raspodele sredstava za finansiranje redovnog rada političkih subjekata nakon sprovedenih izbora u skladu sa trenutno važećim članom 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti.

Primer obračuna raspodele sredstava za redovan rad političkih subjekata:

U JLS održani su izbori. Broj ukupnih glasača je 35.000. Na izborima je učestvovalo pet političkih stranaka.

Stranka 1 je osvojila 13.100 glasova

Stranka 2 je osvojila 15.250 glasova

Stranka 3 je osvojila 4.750 glasova

Stranka 4 je osvojila 1.000 glasova

Stranka 5 je osvojila 900 glasova

Obračun ispod propisanog cenzusa je: 35.000 i 5% = 1.900 glasača.

Obračun iznad propisanog cenzusa je: 35.000 – 1.900 = 33.100 glasača.

Prva tri politička subjekta prelaze cenzus od 5%, a četvrti i peti su ispod cenzusa.

Osnovica za obračun raspodele sredstava utvrđuje se tako što se uzima broj glasova do 5% glasača i množi koeficijentom 1,5 (1.900 x 1,5 = 2.850), a važeći broj glasova iznad 5% množi se koeficijentom 1 (33.100 x 1 = 33.100). Na taj način se dobije osnovica od 35.950 glasova.

Ukupno planirani poreski prihodi budžeta JLS iznose 2.815.000.000,00 dinara. Iznos za raspodelu budžetskih sredstava na političke subjekte koji su prošli cenzus utvrđuje se tako što se planirani poreski prihodi (prihodi planirani na grupi konta 71-Porezi), množe sa 0,105% (2.815.000,00 x 0,105%) i dobije se ukupan godišnji iznos sredstava od 2.955.750,00 dinara (sredstva planirana na rashodnoj strani na aproprijaciji namenjenoj za finansiranje rada političkih partija i na ekonomskoj klasifikaciji 481-Dotacije nevladinim organizacijama).

Raspored sredstava vrši se na osnovu odnosa ukupnog broja glasova onih koji su prešli 5% i ukupnog broja glasova ispod 5% i za utvrđeni indeks se uvećava broj glasova svakog političkog subjekta koji je prešao 5%.

Odnos onih koji su prešli 5% u odnosu na ukupan broj (osnovicu za obračun raspodele sredstava) je:  33.100 : 35.950 = 92,07%

Odnos onih koji nisu prešli 5% u odnosu na ukupan broj (osnovicu za obračun raspodele sredstava) je: 2.850 : 35.950 = 7,93%

Broj glasova onih koji su prešli 5% povećavaju se srazmerno za: 7,93 : 92,07 = 8,613%

Pripadajući iznos sredstava za svaku stranku koja je iznad cenzusa propisanog članom 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti, utvrđuje se množenjem broja preračunatih glasova sa iznosom sredstava po jednom glasu. Iznos sredstava po jednom glasu utvrđuje se tako što se ukupno planirani iznos sredstava za finansiranje redovnog rada političkih subjekata podeli sa ukupnim brojem preračunatih glasova (2.955.750,00 : 35.950 = 82,2183 din/preračunatom glasu).

Zakonom o naknadama za korišćenje javnih dobara propisano je šta se smatra korišćenjem javne površine. Članom 239. propisano je da je najviši iznos naknade za korišćenje javne površine propisan u Prilogu 12. ovog zakona. Kriterijumi za propisivanje visine naknada su: vreme korišćenja prostora, zona u kojoj se nalazi prostor koji se koristi, ukoliko je zona utvrđena aktom jedinice lokalne samouprave, kao i tehničko-upotrebne karakteristike objekta, ukoliko se javna površina koristi za postavljanje objekata. Dalje je propisano da se aktom skupštine jedinice lokalne samouprave utvrđuje visina naknade u skladu sa st. 1. i 2. ovog člana, olakšice, način dostavljanja i sadržaj podataka o korišćenju javne površine nadležnom organu koji utvrđuje obavezu plaćanja naknade.
To znači da je odlukom skupštine jedinice lokalne samouprave kojom se uređuje plaćanje naknada za korišćenje javne površine, uređeno i na osnovu kojih podataka lokalna poreska administracija utvrđuje naknadu.

Napominjemo da su od 1. januara 2019. godine, kada je počeo da se primenjuje Zakon o naknadama za korišćenje javnih dobara, prestale da važe odredbe Zakona o finansiranju lokalne samouprave kojima se propisuje utvrđivanje lokalnih komunalnih taksi za korišćenje javnih površina.

Postupak davanja na korišćenje javne površine za određene namene, plan postavljanja privremenih objekata, lokacije koje se daju na korišćenje za određene namene, bliže uslove i kriterijume za odabir korisnika utvrđuje jedinica lokalne samouprave svojim aktom.

Da bi se utvrđivanje naknade za korišćenje javnih površina u skladu sa Zakonom o naknadama za korišćenje javnih dobara i Odlukom o naknadama za korišćenje javnih površina za teritoriju opštine Novi Bečej, vršilo po aktima koji su izdati pre donošenja ovog zakona, potrebno je proveriti da li se ta akta mogu primeniti i na utvrđivanje naknade, odnosno da li su usklađeni sa kriterijumima propisanim odlukom o naknadama.

Odlukom o naknadama za korišćenje javnih površina za teritoriju opštine Novi Bečej treba da bude uređeno koji podaci se dostavljaju nadležnoj lokalnoj poreskoj administraciji za utvrđivanje naknade, tako da organizaciona jedinica koja se bavi dostavljanjem podataka treba da se izjasni da li su njihova akta koja su izdata ranije i po kojima je izvršeno zauzeće javne površine i dalje na snazi i da li sadrže sve elemente od značaja za utvrđivanje naknade.

Pitanje da li se Urbanističko-tehnički uslovi moraju usaglasiti sa Programom postavljanja i uklanjanja manjih montažnih objekata privremenog karaktera, odnosi se na organizacionu jedinicu koja je nadležna za izdavanje tih uslova i izradu Programa i ne spada u delokrug lokalne poreske administracije. Lokalna poreska administracija ima obavezu da po dobijenim podacima izvrši utvrđivanje naknade, pri čemu odlukom mora biti definisano koji podaci im se dostavljaju.

Kod utvrđivanja naknade na osnovu primljenih podataka o korišćenju javne površine i primenom kriterijuma propisanih članom 240. Zakona o naknadama za korišćenje javnih dobara (prema površini korišćenog prostora, srazmerno vremenu korišćenja tog prostora ili prema tehničko-upotrebnim karakteristikama objekta), lokalna poreska administracija primenjuje cene koje su propisane odlukom o naknadama za poresku godinu.

Da bi fizičko lice koje je sa MZ sklopilo ugovor o davanju na korišćenje tada neizgrađenog građevinskog zemljišta radi izgradnje porodičnog stambenog objekta moglo slobodno da raspolaže objektom, ali i zemljištem ispod objekta na kojem je trenutno upisano pravo korišćenja MZ, i pravo svojine JLS potrebno je da se pokrene odgovarajući postupak upisa prava svojine na zemljištu.

Na pomenutu situaciju, obzirom da se radi o zemljištu koje je danas izgrađeno građevinsko zemljište primenjuju se odgovarajuće odredbe Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS", br. 72/2009, 81/2009 - ispr., 64/2010 - odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - odluka US, 50/2013 - odluka US, 98/2013 - odluka US, 132/2014, 145/2014, 83/2018, 31/2019, 37/2019 - dr. zakon i 9/2020).

Naime, članom 102. stav 3.  Zakona o planiranju i izgradnji propisano je da:

“Pravo svojine na katastarskoj parceli upisuje se u korist lica koje je upisano kao vlasnik objekta, odnosno objekata koji se nalaze na toj parceli, odnosno u vlasništvu lica koje je upisano kao nosilac prava korišćenja na katastarskoj parceli na neizgrađenom građevinskom zemljištu, osim za lica čiji je položaj uređen zakonom kojim se uređuje pretvaranje prava korišćenja u pravo svojine na građevinskom zemljištu uz naknadu.”

Obzirom da se u ovom konkretnom slučaju radi o zemljištu koje je dodeljeno radi izgradnje još 1984. godine i da je ono danas izgrađeno građevinsko zemljište sa izgrađenom stambenom zgradom u vlasništvu fizičkog lica potrebno je da fizičko lice podnese zahtev nadležnom katastru (Služba za katastar nepokretnosti na teritoriji vaše JLS) za upis prava svojine, po članu 102. Zakona.

Ova situacija, prema elementima koji su navedeni u pitanju odnosi se na postupak pretvaranja izgrađenog građevinskog zemljišta bez naknade pred službom za katastar.

Da je kojim slučajem ovo zemljište dodeljeno radi izgradnje i da je i danas neizgrađeno građevinsko zemljište primenjivale bi se odredbe Zakona o pretvaranju prava korišćenja u pravo svojine na građevinskom zemljištu uz naknadu, što ovde nije slučaj.

Pomenuta obaveza je predviđena članom 48 stav 4. Zakona o javnim preduzećima, ali obzirom da se pomenuti zakon primenjuje isključivo na javna preduzeća ovakva obaveza ne postoji za ustanove. 

Međutim, smatramo da je značajno za legitimnost odluke pružiti priliku direktoru Turističke organiza da se izjasni o razlozima zbog kojih se predlaže njegovo razrešenje.

Iako takva zakonska obaveza nije predviđena Zakonom o turozmi i Zakonom o javnim službama, smatramo logičnim i opravdanim da se navedu razlozi zbog kojih nije usvojen izveštaj i istaknu nedostaci u radu koji su takvog značaja da je Skupština opštine odlučila da ne usvoji godišnji izveštaj Turističke organizacije. Sa druge strane, moguće je da statutom opštine ili u osnivačkom aktu ustanove kojim su regulisani odnosi osnivača i ustanove postoje odredbe u tom pogledu.