Član 59. stav 1. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS", br. 21/2016, 113/2017, 95/2018, 114/2021, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon) propisuje da se izvršilačka radna mesta razvrstavaju po zvanjima, u zavisnosti od složenosti i odgovornosti poslova, potrebnih znanja i sposobnosti i uslova za rad. Stav 3. navednog člana utvrđuje zvanja, i to su: samostalni savetnik, savetnik, mlađi savetnik, saradnik, mlađi saradnik, viši referent, referent i mlađi referent.

Član 63. Zakona propisuje poslove i uslove za rad u zvanju mlađeg savetnika. U zvanju mlađeg savetnika obavljaju se složeni poslovi koji podrazumevaju primenu utvrđenih metoda rada, postupaka ili stručnih tehnika unutar precizno određenog okvira delovanja, uz redovan nadzor neposrednog rukovodioca i donošenje odluka na osnovu postojeće prakse ili opštih i pojedinačnih uputstava neposrednog rukovodioca. Poslovi zahtevaju sposobnost rešavanja manjih tehničkih ili proceduralnih problema. Za rad na poslovima u zvanju mlađeg savetnika službenik mora da ima stečeno visoko obrazovanje na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, master strukovnim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu i završen pripravnički staž ili najmanje pet godina provedenih u radnom odnosu kod poslodavca iz člana 1. st. 1. i 2. Zakona o zaposlenima u AP i JLS.

Član 1. stav 1. i 2. istog zakona kao poslodavce utvrđuje organe autonomnih pokrajina i organe u jedinicama lokalne samouprave, kao i organe gradskih opština i službe i organizacije koje osniva nadležni organ autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i gradske opštine, prema posebnom zakonu.

Uredba o kriterijumima za razsvrstavanje radnih mesta i merilima za opis radnih mesta službenika u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS", br. 88/2016, 12/2022, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon) u članu 10. utvrđuje merila za procenu radnog mesta. Ta merila su: složenost poslova, samostalnost u radu, odgovornost, poslovna komunikacija i kvalifikacij. U članu 11. iste uredbe data su objašnjenja navedenih merila. Prema navedenom članu, složenost poslova je merilo kojim se izražava nivo opštosti pravila (tehnike, logike, prava i slično) na kojima su utemeljeni poslovi, sloboda stvaralaštva i korišćenje novih metoda u radu. Samostalnost u radu je merilo kojim se izražava u kojoj meri se posao vrši po opštim ili pojedinačnim usmerenjima i uputstvima rukovodioca i u kojoj meri se vrši pod njegovim nadzorom. Odgovornost je merilo kojim se izražava koliko poslovi utiču na ostvarivanje nadležnosti, odnosno poslova organa ili unutrašnje organizacione jedinice i pre svega podrazumeva odgovornost za poslove i odluke kojima se znatno utiče na određivanje ili sprovođenje odluka, što može da uključi odgovornost za obavljanje poslova u vezi sa rukovođenjem. Poslovna komunikacija je merilo kojim se izražava vrsta kontakata u radu i njihov značaj za ostvarivanje nadležnosti odnosno poslova. Kvalifikacije su merilo kojim se izražavaju znanja i radno iskustvo koje je potrebno za delotvoran rad na radnom mestu.

Član 15. Uredbe detaljno uređuje poslove u zvanju mlađeg savetnika. U zvanju mlađeg savetnika rade se složeni poslovi koji podrazumevaju primenu utvrđenih metoda rada, postupaka ili stručnih tehnika unutar precizno određenog okvira delovanja, uz redovan nadzor neposrednog rukovodioca i donošenje odluka na osnovu postojeće prakse ili opštih i pojedinačnih uputstava neposrednog rukovodioca. Poslovi zahtevaju sposobnost rešavanja manjih stručnih ili proceduralnih pitanja.

Navedeni poslovi naročito obuhvataju:

1) normativno-pravne poslove vezane za prikupljanje podataka neophodnih za izradu nacrta, odnosno predloga svih vrsta normativnih i drugih akata iz nadležnosti autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i gradske opštine, poslove vezane za pripremu potrebne dokumentacije i učestvovanje u izradi predloga upravnih akata

2) izdavanje uverenja o činjenicama upisanim u registre za koje je nadležna autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave ili gradska opština;

3) popunjavanje i davanje statističkih izveštaja;

4) pripremanje delova mišljenja u vezi sa primenom propisa i opštih akata iz nadležnosti organa;

5) ažuriranje baze podataka za potrebe pripreme analiza i izveštaja i izrada izveštaja na osnovu manje složenih analiza.

Da bi radno mesto bilo razvrstano u zvanje mlađeg savetnika, treba na sledeći način da ispunjava merila:

• srednji nivo složenosti poslova - precizno određeni, ali složeni poslovi u kojima se, primenom utvrđenih metoda rada, postupaka ili stručnih tehnika, pruža stručna podrška službenicima koji rade poslove u višim zvanjima;
• srednji nivo samostalnosti u radu - samostalnost u radu ograničena je redovnim nadzorom rukovodioca i njegovim opštim i pojedinačnim uputstvima za rešavanje složenijih metodoloških i proceduralnih pitanja;
• srednji nivo odgovornosti - odgovornost za pravilnu primenu utvrđenih metoda rada, postupaka i stručnih tehnika, što ne uključuje odgovornost za rukovođenje;
• srednji nivo povremene poslovne komunikacije - kontakti unutar i izvan organa, čija je svrha prikupljanje ili razmena informacija;
• kvalifikacije - stečeno visoko obrazovanje na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, master strukovnim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu i završen pripravnički staž ili najmanje pet godina provedenih u radnom odnosu kod poslodavca iz člana 1. st. 1. i 2. Zakona.

Dakle, uslovi koji se odnose na radno iskustvo postavljeni su alternativno. Službenik ispunjava uslov ako je završio pripravnički staž, a svojstvo pripravnika može steći lice koje nije bilo u radnom odnosu, kao i lice koje je provelo na radu vreme kraće od vremena utvrđenog za pripravnički staž s tim stepenom obrazovanja. U članu 127. stav 1. propisano je da za pripravnike sa visokim obrazovanjem stečenim na osnovnim akademskim studijama u obimu od 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, master strukovnim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu, pripravnički staž traje jednu godinu. Lice koje je provelo više od jedne godine na radu s tim stepenom obrazovanja može biti raspoređeno na radno mesto u zvanju mlađeg savetnika jer mu se ne može utvrditi svojstvo pripravnika i smatra se da je završio pripravnički staž. U zvanje mlađeg savetanika može se takođe rasporediti i zaposleni koji nema završen pripravnički staž, u slučaju da je najmanje pet godina proveo u radnom odnosu u organima autonomnih pokrajina i jedinicama lokalne samouprave ili u organima gradskih opština, kao i službama i organizacijama koje osniva nadležni organ autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i gradske opštine, prema posebnom zakonu.

Prema članu 79. Zakona o zaposlenima u autnomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS" broj 21/2016, 113/2017, 95/2018, 114/2021, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon), radno mesto može da se popuni kad se ispune dva uslova: da je radno mesto predviđeno Pravilnikom o sisteamtizaciji i da je njegovo popunjavanje predviđeno Kadrovskim planom za tekuću godinu. Kad se oba uslova ispune, načelnik uprave, odnosno rukovodilac organa, službe ili organizacije, odlučuje da li je potrebno da se radno mesto popuni. Shodno tome, nije obavezno da se upražnjeno radno mesto (predviđeno aktom o sistematizaciji i Kadrovskim planom) popuni, već je odluka o tome da li će ono popuniti, diskreciono pravo rukovodioca organa.

Član 81. Zakona reguliše način popunjavanja radnog mesta. Prema navedenom članu, izvršilačko radno mesto se popunjava trajnim premeštajem, sprovođenjem internog konkursa, preuzimanjem službenika ili zasnivanjem radnog odnosa nakon sprovedenog javnog konkursa. Član 82. Zakona utvrđuje redosled radnji pri popunjavanju radnog mesta. Stav 1. navedenog člana propisuje da pri popunjavanju izvršilačkog radnog mesta prednost ima premeštaj službenika, sa napredovanjem ili bez njega. Ako poslodavac odluči da radno mesto ne popuni premeštajem, sprovodi se interni konkurs. Ako interni konkurs nije uspeo, radno mesto može da se popuni preuzimanjem službenika od drugog poslodavca iz člana 4. ovog zakona, odnosno iz državnog organa. Ako se radno mesto ne popuni ni preuzimanjem službenika, obavezno se sprovodi javni konkurs. Ako ni javni konkurs nije uspeo, radno mesto se ne popunjava, ali poslodavac može odlučiti da se sprovede novi javni konkurs.

Kada je u pitanju premeštaj službenika, član 112. Zakona utvrđuje da službenik može, zbog potrebe rada, da bude trajno ili privremeno premešten na drugo odgovarajuće radno mesto. Stav 2. navedenog člana predviđa da za premeštaj službenika zbog potrebe rada nije potrebna saglasnost službenika. Član 113. Zakona definiše pojam odgovarajućeg radnog mesta. Odgovarajuće radno mesto jeste ono radno mesto čiji se poslovi rade u istom zvanju kao poslovi radnog mesta sa koga se službenik premešta i za koje službenik ispunjava sve uslove. U članu 114. Zakon utvrđen je pojam trajnog premeštaja i u njemu se kaže da službenik može da bude trajno premešten na drugo odgovarajuće radno mesto, ako to nalažu organizacija ili racionalizacija poslova ili drugi opravdani razlozi.

Član 114a Zakona o zaposlenima u AP i JLS reguliše trajni premeštaj na zahtev službenika. Prema navedenom članu, službenik može, u skladu sa potrebama i organizacijom rada organa, na svoj zahtev da bude trajno premešten na radno mesto čiji se poslovi rade u nižem zvanju od poslova radnog mesta sa kojeg se službenik premešta, ako ispunjava uslove za rad na tom radnom mestu. U tom slučaju, službenik ostvaruje pravo na platu radnog mesta na koje je premešten.

Dakle, postupak otpočinjanja popunjavanja radnog mesta i način njegovog popunjavanja su diskreciono pravo načelnika uprave, a ne izričita obaveza. Ono što je potrebno imati u vidu da za premeštaj zbog potreba rada nije potrebna saglasnost službenika i da službenik bez svoje saglasnosti može da bude trajno premešten na drugo odgovarajuće radno mesto, ako to nalažu organizacija ili racionalizacija poslova ili drugi opravdani razlozi. Sa druge strane, na sopstveni zahtev službenik može trajno da se premesti, ali na radno mesto u nižem zvanju u odnosu na radno mesto sa kojeg se premešta.

Što se prava na žalbu zbog izmene akta o sistemtizaciji, zaposleni takvo pravo nema, jer je pravilnik o sistemtizaciji opšti akt. Budući da se radi o opštem aktu, može se pokrenuti postupak ocene ustavnosti i zakonitosti Pravlinika pred Ustavnim sudom, ako podnosilac inicijative za ocenu ustavnosti i zakonitosti smatra da za to postoje opravdani razlozi. Na rešenje o raspoređivanju kao pojedinačnom aktu donetom na osnovu izmena i dopuna pravilnika o sistematizaciji, zaposleni ima pravo žalbe Žalbenoj komisiji.

Po pitanju napredovanja, Zakon o zaposlenima u AP i JLS u članu 133đ. kaže da službenik napreduje premeštajem na neposredno više izvršilačko radno mesto u istom ili drugom      organu. Neposredno više izvršilačko radno mesto jeste ono čiji se poslovi rade u neposredno višem zvanju ili u istom zvanju ali na radnom mestu rukovodioca uže unutrašnje jedinice. Dalje se u članu 133e. kaže da rukovodilac može da premesti, odnosno rasporedi na neposredno više izvršilačko radno mesto službenika kome je najmanje dva puta uzastopno određena ocena „ističe se”, ako postoji slobodno radno mesto i službenik ispunjava uslove za rad na njemu. Izuzetno, službenik koji je premešten na neposredno više izvršilačko radno mesto jer mu je dva puta uzastopno određena ocena „ističe se” može, i ako ne ispunjava uslove vezane za radno iskustvo u struci, da bude premešten na neposredno više radno mesto ako mu je opet određena ocena „ističe se”. Rukovodilac može da premesti na neposredno više izvršilačko radno mesto službenika kome je u periodu od pet godina uzastopno najmanje određena ocena „dobar”. Ocene na kojima je zasnovano jedno napredovanje ne uzimaju se u obzir za sledeće napredovanje. Prekid u ocenjivanju usled odsutnosti sa rada službenika ne smatra se prekidom uzastopnosti iz st. 1–3. ovog člana.

Dakle, ukoliko službenik radi na radnom mestu u zvanju saradnik, rukovodilac organa ga ne može rasporediti ili premestiti na radno mesto u zvanju savetnika jer se može napredovati na radno mesto koje je razvrstano u neposredno više zvanje od zvanja na kome službenik radi (mlađi savetnik), tako da bi na radno mesto u zvanju savetnika službenik mogao biti rasporedjeno ili premešteno kroz dva naprednovanja, po pravilima utvrđenim zakonom.

Kada je u pitanju razvrstavanje radnog mesta, kriterijumi za razvrstavanje i merila za opis radnih mesta regulisana su Uredbom o kriterijumima za razvrstavanje radnih mesta i merilima za opis radnih mesta službenika u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS", br. 88/2016, 12/2022, 113/2017 - dr. zakon, 95/2018 - dr. zakon, 86/2019 - dr. zakon, 157/2020 - dr. zakon i 123/2021 - dr. zakon). U članu 4 Uredbe se kaže da se položaji i izvršilačka radna mesta razvrstavaju se da bi se iskazao njihov značaj i doprinos u ostvarivanju nadležnosti odnosno poslova autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i gradske opštine.

U članu 10. Uredbe su propisana merila za procenu radnog mesta. To su: složenost poslova, samostalnost u radu, odgovornost, poslovna komunikacija i kvalifikacije. U zavisnosti od navednih merila, službenička radna mesta se razvrstavaju u zvanja samostalnog savetnika, savetnika, mlađeg savetniak, saradnika, mlađeg saradnika, višeg referenta, referenta i mlađeg referenta.

Član 9. stav 1. Uredbe propisuje da se izvršilačka radna mesta razvrstavaju tako što se na opis svih poslova radnog mesta primene merila za procenu radnog mesta i potom odredi zvanje koje najbolje odgovara radnom mestu.

Sastavljanje opisa radnog mesta, prema članu 23. Uredbe sastoji se od dve faze: sastavljanja prethodnog opisa radnog mesta i sastavljanja konačnog opisa radnog mesta. Prethodni opis radnog mesta sastavlja se tokom pripreme novog ili izmene važećeg pravilnika, kada se uvodi novo radno mesto, spajaju radna mesta ili menja zvanje koje je određeno na postojećem radnom mestu. Konačni opis radnog mesta sastavlja se nakon analize prethodnog opisa radnog mesta i razvrstavanja radnog mesta i unosi se u pravilnik. Konačni opis radnog mesta sastavlja se pošto se radnom mestu odredi zvanje. Pored elemenata iz prethodnog opisa radnog mesta, konačni opis radnog mesta sadrži i naziv zvanja u koje je radno mesto razvrstano i potrebne kompetencije iz obrasca kompetencija. Konačni opis radnog mesta odobrava rukovodilac unutrašnje organizacione jedinice u kojoj se vrše poslovi upravljanja ljudskim resursima.

Članom 28. Zakona o lokalnoj samoupravi ("Sl. glasnik RS", br. 129/2007, 83/2014 - dr. zakon, 101/2016 - dr. zakon, 47/2018 i 111/2021 - dr. zakon) utvrđeno je da je skupština opštine je najviši organ opštine koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti, utvrđene Ustavom, zakonom i statutom. Skupštinu opštine čine odbornici, koje biraju građani na neposrednim izborima, tajnim glasanjem, u skladu sa zakonom i statutom opštine. Skupština opštine se smatra konstituisanom izborom predsednika skupštine i postavljenjem sekretara skupštine.

Dalje se u članu 33. istog Zakona kaže da skupština opštine odlučuje ako sednici prisustvuje većina od ukupnog broja odbornika. Odluke se donose većinom glasova prisutnih odbornika, ukoliko zakonom ili statutom nije drukčije određeno. O donošenju statuta, budžeta, prostornih i urbanističkih planova odlučuje se većinom glasova od ukupnog broja odbornika. Naposletku, članom 34. stav 1 istog Zakona predviđeno je da sednicu skupštine opštine saziva predsednik skupštine, po potrebi, a najmanje jednom u tri meseca.

Dakle, zaključujemo da je za zakonitost održavanja sednice, odnosno zakonitost postupka donošenja odluka na njoj važna usaglašenost sa citiranim odredbama Zakon o lokalnoj samoupravi. 

U skladu sa članom 40. Zakona o lokalnoj samoupravi ("Sl. glasnik RS", br. 129/2007, 83/2014 - dr. zakon, 101/2016 - dr. zakon, 47/2018 i 111/2021 - dr. zakon) skupština opštine ima sekretara koji se stara o obavljanju stručnih poslova u vezi sa sazivanjem i održavanjem sednica skupštine i njenih radnih tela i rukovodi administrativnim poslovima vezanim za njihov rad. Sekretar skupštine se postavlja, na predlog predsednika skupštine, na četiri godine i može biti ponovo postavljen. Za sekretara skupštine opštine može biti postavljeno lice koje ima stečeno visoko obrazovanje iz naučne oblasti pravne nauke na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu, sa položenim stručnim ispitom za rad u organima uprave i radnim iskustvom od najmanje tri godine. Skupština opštine može, na predlog predsednika skupštine, razrešiti sekretara i pre isteka mandata. Sekretar može imati zamenika koji ga zamenjuje u slučaju njegove odsutnosti. Zamenik sekretara skupštine opštine postavlja se i razrešava na isti način i pod istim uslovima kao i sekretar.

Iz navedenih odredbi vidimo da su poslovi sekretara skupštine tačno utvrđeni zakonom i ograničeni na obavljanje stručnih poslova u vezi sa sazivanjem i održavanjem sednica skupštine i njenih radnih tela i rukovođenjem administrativnim poslovima vezanim za njihov rad. 

Shodno tome, mišljenja smo da se sednica Skupštine ne može održati bez sekretara, a posebno i ako se ima u vidu činajenica da se skupština smatra konstituisanom kada je izabran predsednik skupštine i sekretar skupštine. 

Dodatak za radno vreme provedeno u radnom odnosu (minuli rad), kao element za utvrđivanje plate, regulisan je članom 36. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u lokalnoj samoupravi ("Sl. glasnik RS" broj 38/2019, 55/2020, 51/2022 i 44/2023). Prema navedenom članu, zaposleni ima pravo na dodatak na osnovnu platu u visini od 0,4% osnovne plate za svaku navršenu godinu rada u radnom odnosu (minuli rad) u državnom organu, organu autonomne pokrajine, odnosno organu lokalne samouprave, nezavisno od toga u kom organu je radio i da li je organ u kome je zaposleni radio u međuvremenu promenio naziv, oblik organizovanja ili je prestao da postoji. Pravo na minuli rad ostvaruje se i za godine rada kod poslodavca od koga je organ, odnosno poslodavac preuzeo nadležnosti, poslove i zaposlene.

Zaposleni ostvaruje pravo na minuli rad i za godine rada provedene u organima ranijih saveznih država čiji je pravni sledbenik Republika Srbija, a koji su usled promene državnog uređenja prestali da postoje. 

Dakle, pravo na minuli rad se ostvaruje za godine rada u organima Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, Savezne Republike Jugoslavije i Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Shodno tome, period rada u organima lokalne samouprave u republikama bivše SFRJ, što znači i u organima opština nekadašnje SR Bosne i Hercegovini se ne uzima u obzir prilikom računanja godina staža za pravo na dodatak za vreme provedeno u radnom odnosu.

Zakonom o javnim preduzećima ("Sl. glasnik RS", br. 15/2016 i 88/2019), kao ni ostalim propisima koji uređuju radno-pravni status direktora javnog preduzeća, nije predviđeno da direktor, a samim tim ni vršilac dužnosti direktora, imaju pravo na naknadu plate nakon prestanka funkcije direktora.