Na ovoj stranici SKGO objavljuje odgovore Stručne službe SKGO na pitanja koja iz lokalnih uprava dobija u vezi sa funkcionisanjem lokalne samouprave u različitim oblastima i sa primenom nadležnosti i poslova gradova i opština.
Odgovori su dati polazeći od prethodnih iskustava, uvida i gledišta Stručne službe SKGO o primeni nadležnosti lokalne samouprave, od potvrđene dobre prakse u gradovima i opštinama, kao i od iskustava saradnje SKGO sa partnerima iz republičkih institucija i različitih organizacija koje sarađuju sa lokalnim vlastima u Srbiji. Odgovori Stručne službe SKGO ne predstavljaju zvanično tumačenje primene propisa koji uređuju rad lokalnih vlasti, nego njeno mišljenje u vezi sa konkretnim pitanjem koje je postavljeno.
Baza pitanja i odgovora može se pretraživati preko pojma koje se pojavljuje u određenom pitanju ili odgovoru i preko tematskih oblasti, odnosno podtema, koje čine delove nadležnosti lokalne samouprave u Republici Srbiji.
Sve predloge i komentare u vezi sa ovim servisom možete poslati na e-mejl pitaj@skgo.org
Postavite pitanjeShodno usvojenim izmenama izbornih zakona, omogućava se opštinskim upravama da vrše overu potpisa birača koji podržavaju izborne liste za izbor narodnih poslanika i odbornika primenom odredbi Zakona o overavanju potpisa, rukopisa i prepisa odnosno Zakona kojima se uređuje javnobeležnilka delatnost. Da li predmetna izmena zakona podrazumeva da opštinske uprave imaju zakosnko ovlašćenje i da mogu overavati potpise birača koji podržavaju izbornu listu, bez obzira na činjenicu da na svojoj teritoriji imaju imenovane javne beležnike? Ko je ovlašćen da vrši overu i stavlja klauzule, odnosno da li je rukovodilac organa taj koji će za ovaj konkretan posao ovlastiti zaposlene iz reda Opštinske uprave da vrše konkretne overe?
Zakonom o izmeni i dopuni Zakona o izboru narodnih poslanika i Zakonom o izmeni i dopuni Zakona o lokalnim izborima, koji su objavljeni u “Službenom glasniku Republike Srbije” br. 68 od 10. maja 2020. godine, kada su i stupili na snagu, dato je ovlašćenje opštinskim i gradskim upravama da overavaju izjave birača da podržavaju izbornu listu kandidata za narodne poslanike ili izbornu listu kandidata za odbornike, bez obzira na to da li je u konkretnoj opštini ili gradu imenovan javni beležnik. Dakle, od sada opštinske uprave mogu da overavaju izjave birača paralelno i ravnopravno sa javnim beležnicima (tamo gde nema javnih beležnika, uz opštinsku/gradsku upravu overu izjave birača mogu da vrše i osnovni sudovi, sudske jedinice ili prijemne jedinice ili prijemne kancelarije osnovnih sudova.
Treba obratiti pažnju na to da je Republička izborna komisija 11. maja 2020. godine donela Odluku o izmenama i dopunama Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike Narodne skupštine, raspisanih za 26. april 2020. godine, koja je istog dana, 11. maja 2020. godine, objavljena u “Službenom glasniku RS” broj 69 i stupila na snagu. Članom 15. Ove odluke izmenjen je član 43. Uputstva za sprovođenje izbora za narodne poslanike, raspisanih za 26. april 2020. godine. Članom 15. je, između ostalog, propisano da “opštinska/gradska uprava može da vrši overu izjava birača da podržavaju izbornu listu samo na svojoj teritoriji i to samo onih birača koji imaju prijavljeno prebivalište na teritoriji opštine, grada, odnosno gradske opštine”.
Mišljenja smo da je na načelniku uprave da, u skladu sa članom 59. stav 2. Zakona o lokalnoj samoupravi, aktom o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji opštinske uprave, službi i organizacija, definiše način vršenja i poslova overe izjave birača, kao i da u skladu sa članom 63. istog zakona odredi zaposlene koji će obavljati predmetne poslove overe. Međutim, ovo tumačenje ne treba uzeti za merodavno, te u tom smislu preporuka je da se zvanično mišljenje povodom pitanja ko vrši overu i stavlja klauzule zatraži od Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave.
Da li može da se menja stalni sastav Opštinske izborne komisije s obzirom da odbornička grupa zahteva razrešenje člana koji je otišao u inostranstvo i imenovanje novog člana, u postupku sprovođenja izbora?
Stalni sastav Opštinske izborne komisije može da se menja, tačnije nema prepreka da skupština opštine izvrši izmenu na predlog ovlašćenog predlagača za zamenu člana kojeg je predložio. Naravno, ovo važi samo u vreme redovnih izbora, što je trenutno slučaj u većini lokalnih samouprava, kada skupština opštine nije raspuštena, odnosno dok je još u mandatu.
U prilog ovome može da posluži svež primer u vezi sa Republičkom izbornom komisijom. Naime, Narodna skupština je 10. maja 2020. donela Odluku o izmenama Odluke o razrešenju i imenovanju članova i zamenika članova Republičke izborne komisije (“Sl. glasnik RS”, br. 68/70), kojom je, umesto jednog preminulog člana, imenovan nov član, na predlog poslaničke grupe Socijalističke partije Srbije.
Kada se desi da sekretar Skupštine ode na porodiljsko, odnosno odsustvo radi nege deteta, a postavljen je zamenik sekretaraSkupštine koji bi takođe trebalo da ode na trudničko bolovanje, a s obzirom na to, da je ovo izborna godina i da i sekretaru/zameniku sekretara Skupštine ističe mandat samim konstituisanjem nove Skupštine, kakav je njihov status, tj. koja je mogućnost da zamenik sekretara Skupštine otvori trudničko i porodiljsko?
U skladu sa članom 40. Zakona o lokalnoj samoupravi Skupština opštine ima sekretara koji se stara o obavljanju stručnih poslova u vezi sa sazivanjem i održavanjem sednica skupštine i njenih radnih tela i rukovodi administrativnim poslovima vezanim za njihov rad. Sekretar skupštine se postavlja, na predlog predsednika skupštine, na četiri godine i može biti ponovo postavljen. Za sekretara skupštine opštine može biti postavljeno lice koje ima stečeno visoko obrazovanje iz naučne oblasti pravne nauke na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu, sa položenim stručnim ispitom za rad u organima uprave i radnim iskustvom od najmanje tri godine. Skupština opštine može, na predlog predsednika skupštine, razrešiti sekretara i pre isteka mandata. Sekretar može imati zamenika koji ga zamenjuje u slučaju njegove odsutnosti. Zamenik sekretara skupštine opštine postavlja se i razrešava na isti način i pod istim uslovima kao i sekretar.
U skladu sa članom 3. Zakona o zaposlenima u AP i JLS funkcioner je izabrano, imenovano, odnosno postavljeno lice (osim službenika na položaju) u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, odnosno u organima gradske opštine, kao i u službama i organizacijama koje oni osnivaju prema posebnom propisu. Članom 13. je predviđeno da funkcioneru autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave funkcija prestaje u slučaju:
Prema odredbama člana 187. Zakona o radu koje govore o posebnoj zaštiti od otkaza ugovora o radu za vreme trudnoće, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta poslodavac ne može zaposlenom da otkaže ugovor o radu. Zaposlenom iz stava 1. ovog člana rok za koji je ugovorom zasnovao radni odnos na određeno vreme produžava se do isteka korišćenja prava na odsustvo. Rešenje o otkazu ugovora o radu ništavo je ako je na dan donošenja rešenja o otkazu ugovora o radu poslodavcu bilo poznato postojanje okolnosti iz stava 1. ovog člana ili ako zaposleni u roku od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa obavesti poslodavca o postojanju okolnosti iz stava 1. ovog člana i o tome dostavi odgovarajuću potvrdu ovlašćenog lekara ili drugog nadležnog organa.
Dakle, u ovom konkretnom slučaju, za vreme trudnoće, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, radni odnos ne može prestati uprkos prestanku funkcije.
Ukoliko zaposleni u JLS ostvaruje minimalnu zaradu, da li je minimalna zarada po satu, u momentu isplate, zagaranotvana i u slučaju obračuna i isplate naknada zaposlenom po osnovu odsustvovanja sa rada na dan: - praznika koji je neradan dan; - godišnjeg odmora; - plaćenog odsustva; - vojne vežbe i odazivanja na poziv državnog organa, ili je minimalna zarada po satu zagarantovana samo za efektivne sate rada i bolovanja?
U skladu sa članom 114. Zakona o radu zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini prosečne zarade u prethodnih 12 meseci, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, za vreme odsustvovanja sa rada na dan praznika koji je neradni dan, godišnjeg odmora, plaćenog odsustva, vojne vežbe i odazivanja na poziv državnog organa. Poslodavac ima pravo na refundiranje isplaćene naknade zarade iz stava 1. ovog člana u slučaju odsustvovanja zaposlenog sa rada zbog vojne vežbe ili odazivanja na poziv državnog organa, od organa na čiji se poziv zaposleni odazvao, ako zakonom nije drukčije određeno.
Prema odredbama člana 35. stav 8. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u JLS ako je osnovna plata zaposlenog obračunata po elementima u skladu sa zakonom, niža od minimalne zarade poslodavac je dužan da zaposlenom isplati platu u visini obračunate minimalne zarade u skladu sa zakonom.
Dakle, u ovom konkretnom slučaju ako je obračunata plata niža od minimalne poslodavac je dužan da zaposlenom isplati platu u visini obračunate minimalne zarade u skladu sa zakonom.
Da li ako na teritoriji Grada postoji Okružni zatvor, zatvorenici glasaju samo za izbor narodnih poslanika ili smo dužni da im obezbedimo i glasanje za odbornike Grada?
Zakon o lokalnim izborima ne sadrži odredbe o pravu birača koji se na dan glasanja nalaze u pritvoru ili izdržavanju zavodske sankcije da glasaju na lokalnim izborima.
Ipak, u tom zakonu je teško naći odredbe koje bi ukazivale na to da se glasanje na lokalnim izborima ne može organizovati i u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija (u daljem tekstu: zavodi).
S druge strane, tumačenjem odredbe člana 58. Zakona o lokalnim izborima, kojom je propisano da se na izbor odbornika shodno primenjuju i odredbe Zakona o izboru narodnih poslanika o glasanju, može se izvući zaključak da se za izbor odbornika može glasati i u zavodima, pa čak i u inostranstvu, s obzirom na to da se u okviru odredaba Zakona o izboru narodnih poslanika o glasanju (čl. 67 do 73a) nalaze i odredbe o glasanju birača koji se na dan glasanja nalaze u pritvoru ili izdržavaju zakonsku sankciju (čl. 72b), pa čak i glasanju birača koji imaju boravište u inostranstvu (čl. 73a), mada se logično može pretpostaviti da se nije htelo reći da se na lokalnim izborima može glasati u inostrantsvu.
Pomoć u rešavanju iznete dileme ne pruža ni Zakon o jedinstvenom biračkom spisku, koji u članu 24. stav 3. propisuje da se odredbe tog zakona shodno primenjuju i na izbore za organe jedinice lokalne samouprave, što bi uključivalo i shodnu primenu odredaba člana 19. stav 5. i 6. tog zakona, o upisivanju birača koji su na izvršenju zavodskih sankcija ili u pritvoru u posebne izvode iz biračkog spiska, odnosno obavezi ministarstva nadležnog za pravosuđe da ministarstvu nadležnom za poslove uprave dostavi podatke potrebne za pripremanje posebnih izvoda iz biračkog spiska za glasanje tih birača.
Međuti, ako zaključimo da se na lokalnim izborima može glasati u zavodima, s obzirom na to da se u zakonima ne mogu naći odredbe koje bi ukazivale na suprotno, sprovođenje tog glasanja je skopčano sa nizom teškoća. Naime, treba imati u vidu da u zavodima ne bi moglo da se glasa na svim lokalnim izborima, već samo na izborima za odbornike skupštine opštine/grada na čijoj se teritoriji nalazi zavod, s obzirom na to da Zakon o lokalnim izborima ne predviđa mogućnost da se glasa izvan teritorije opštine/grada u kojoj se sprovode izbori. To bi, dalje, značilo da bi izborna komisija mogla da odredi biračko mesto u zavodu samo pod uslovom da u zavodu ima najmanje 100 birača sa prijavljenim prebivalištem u toj opštini/gradu (što znači da sva druga lica koja borave u zavodu ne bi mogla da glasaju za izbor odbornika skupštine opštine/grada gde im je prijavljeno prebivalište). Pitanje je da li bi se u ovom slučaju mogle primenjivati odredbe uputstava Republičke izborne komisije za parlamentarne izbore koje, izuzetno, dozvoljavaju određivanje biračkih mesta i sa manje od 100 birača. Naime, prema uputsvima RIK-a, biračka mesta mogu da imaju i manje od 100 birača samo ako bi, zbog prostorne udaljenosti ili nepovoljnog geografskog položaja, stanovnicima tog mesta glasanje na drugom biračkom mestu bilo znatno otežano. Dakle, ta odredba je uvedena da bi se, pre svega, izašlo u susret stanovnicima malih, udaljenih sela, sa prevashodno satrijim stanovništvom, koji nisu u mogućnosti da putuju do najbližeg, a verovatno prilično udaljenog biračkog mesta u nekom susednom selu. Međutim, činjenica je i da je Republička izborna komisija na ranijim izborima određivala biračka mesta i u zavodima sa manje od 100 birača.
U svakom slučaju, lokalna izborna komisija bi, prvo, trebalo da utvrdi koliko se lica sa prebivalištem, odnosno pravom glasa u toj jedinici lokalne samouprave nalazi u zavodu, pa da prema tom broju proceni da li ima objektivnih razloga da se u tom zavodu odredi biračko mesto. Sve ovo bi se moralo raditi u konsultacijama sa Ministarstvom pravde, odnosno Upravom za izvršenje krivičnih sankcija. Potom bi se moralo konsultovati i Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, koje, prema članu 19. stav 5. i 6. Zakona o jedinstvenom biračkom spisku, treba da pripremi poseban izvod iz biračkog spiska za glasanje birača u zavodu, a na osnovu podataka koje treba da mu dostavi Ministarstvo pravde.
U skladu sa svim iznetim, može se zaključiti da se glasanje u zavodima može organizovati i na lokalnim izborima, s tim da bi takav poduhvat iziskivao koordinaciju i konsultacije sa resornim ministarstvima, posebno imajući u vidu i činjenicu da se u prethodnim izbornim ciklusima ovakva mogućnost nije praktikovala.